Μακρόνησος: τόπος μαρτυρίου

24grammata.com

Μακρόνησος
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός


“Δεν ξέρεις τ’ είναι παγωνιά, βράδια χωρίς φεγγάρι, να μη γνωρίζεις ποια στιγμή ο πόνος θα σε πάρει… “.
Η Μακρόνησος (ή Μακρονήσι) είναι το δυτικότερο, ακατοίκητο, νησί των Κυκλάδων και υπάγεται, διοικητικά, στην Κέα ( Τζια). Κατά τους αρχαίους χρόνους ονομαζόταν Ελένη, γιατί σύμφωνα με το μύθο, εκεί έκρυψε ο Πάρης την αρπαχθείσα Ελένη. Ο Στράβων την αναφέρει επίσης και «Κρανάη», παίρνοντας το όνομά της από την κόρη του Κραναού, ο οποίος ήταν βασιλιά της Αθήνας. Έχουν βρεθεί ερείπια από την 5η χιλιετία π.Χ, ενώ στο νησί υπάρχουν δύο ναϊσκοι (του Αγίου Γεωργίου και της Θεοτόκου), οι οποίοι χτίστηκαν με τα αρχαία ερείπια
Έχει μακρόστενο σχήμα (εξ ου και το όνομα), μήκος 3 χλμ και πλάτος 500μ. Η ψηλότερη κορυφή βρίσκεται στο βόρειο άκρο και ονομάζεται Τρυπητή, γιατί υπάρχει φυσική σήραγγα. Το Νότιο ακρωτήρι της ονομάζεται Άγιος Ανδρέας. Τέλος, τα 28 χλμ ακτων σχηματίζουν τρεις όρμους: Αγκάλιαστρο, Γερολυμνιώνα και Μαυριά.
Το νησί είναι άγονο, ίσως, γιατί ποτίστηκε από τα δάκρυα χιλιάδων Τούρκων και Ελλήνων φυλακισθέντων και βασανισθέντων είτε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, είτε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου. Συγκεκριμένα, στην περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων είχε μεταφερθεί μεγάλος αριθμός Τούρκων αιχμαλώτων αμάχων που «συνωστίστηκαν» στο ξερονήσι μέχρι την υπογραφή ειρήνης, οπότε και μετακινήθηκαν στην Τουρκία. Την «καλή φήμη» του νησιού θυμήθηκαν και το 1947, όταν η Μακρόνησος στη διάρκεια του Εμφυλίου χρησιμοποιήθηκε ως στρατόπεδο συγκέντρωσης «εθνικής αναμόρφωσης» για εκατό χιλιάδες κομμουνιστές πολιτικούς κρατούμενους και λιποτάκτες στρατιώτες. «Περάσαμε πολύ καιρό στο Μακρονήσι, κοιμηθήκαμε μάγουλο με μάγουλο με το θάνατο, πολλοί αφήσανε εκεί τα κόκαλα τους. Πολλοί αφήσανε τα πόδια τους, τα χέρια τους. Πολλοί τώρα περπατάνε με δεκανίκια, πολλοί δεν περπατάνε καθόλου, πολλοί φωνάζουν τις νύχτες στον ύπνο τους, πολλοί δεν έχουν καθόλου μιλιά, πολλοί δεν μπορούν πια να δουν, πολλοί δεν μπορούν πια να καταλάβουν τη φωνή της μάνας τους.» (Γιάννης Ρίτσος: Από το «Γράμμα στο Ζολιό Kιoυρί»)
Aκόμα και αν δεν υπήρξες ποτέ στη ζωή σου κομουνιστής, ακόμα και αν θεωρείς ότι «πάλι καλά που δε γίναμε σαν τη Βουλγαρία ή τη Ρουμανία» δεν μπορείς παρά να μην αισθανθείς δέος περνώντας μπροστά από το Μακρονησι. Έχουν μια παραξενη γοητεία «τα πικρα βράχια» (του ποιητή Χριστοδούλου), που έλοιωσαν τις σαρκες και άδειασαν τα μυαλά των ανθρώπων, γιατί τόλμησαν να έχουν διαφορετική άποψη από την επίσημη εξουσια. Τιμή και Δόξα σε όσους είχαν τη δύναμη να κάψουν μια ζωή για να μείνουν πιστοί στις ιδέες τους ή στο πείσμα τους. Τιμή και Δόξα μόνο σε αυτούς και όχι στις κουτοπόνηρες μυωπικές ηγεσίες τους.
Το νησί προστατεύεται από το ΠΔ/Δ΄ 895/30-8-95 και δεν επιτρέπεται καμία μορφή ανοικοδόμησης, αν και, παλαιότερα, είχαν ακουστεί κάποιες «παράδοξες προτάσεις», όπως να κατασκευαστεί εκεί ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, αντί για τα Σπάτα (σχέδιο Δοξιάδη)