Aνίκητη ανοησία

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Ο Ludwig Wittgenstein είχε πει κάποτε πως όποιος βρίσκεται σε δωμάτιο με ξεκλείδωτη πόρτα που ανοίγει όμως προς τα μέσα, όσο δεν του περνάει από το νου να την τραβήξει (αντί να την σπρώχνει) θα μείνει εκεί φυλακισμένος για πάντα. Ακούγοντας τους ηγέτες μας να αναμασάνε τις 'λύσεις' που σκέφτονται για την Κρίση της ευρωζώνης, μου έρχονται κατά νου τα λόγια του μεγάλου Αυστριακού φιλόσοφου και με κυριεύει ο τρόμος για την τύχη της Ευρώπης.

Ποιές 'λύσεις' συζητούν; Τις ακούτε συνέχεια στα κανάλια: (Α) Την επιμήκυνση της αποπληρωμής των δανείων από την τρόικα (για χώρες όπως η δική μας και η Ιρλανδία), και (Β) την δημιουργία ενός μόνιμου Μηχανισμού Στήριξης που θα έχει την δομή του υπάρχοντος μηχανισμού με την διαφορά ότι θα προβλέπει συμμετοχή των ιδιωτών σε μελλοντικές περιπτώσεις χρεοκοπίας κρατών-μελών. Επιτρέψτε μου να σας πω γιατί τα (Α) και (Β) είναι αντίστοιχα του να σπρώχνεις μανιωδώς μια πόρτα που ανοίγει προς τα μέσα.

(Α) Επιμήκυνση της αποπληρωμής

Αφού επιτέλους είδαν εκείνο που οι υπόλοιποι διακρίναμε από τον Μάιο (ότι δηλαδή το Μνημόνιο δεν βγαίνει), σκέφτηκαν την λύση της επιμήκυνσης. Είναι λύση; Για να δείτε ότι δεν είναι, σκεφτείτε την περίπτωση ενός φίλου σας, έστω του Κώστα, που κάποια στιγμή ουσιαστικά χρεοκόπησε υπό το βάρος δανείων που δεν μπορούσε να ξεπληρώσει αφού μειώθηκαν τα εισοδήματά του και αυξήθηκαν τα επιτόκια. Στην απελπισία πάνω (του Κώστα αλλά και του τραπεζίτη του που φοβάται ότι δεν θα πάρει τίποτα πίσω από τον Κώστα), η τράπεζα του δίνει κι άλλο ένα τεράστιο δάνειο με μεγάλο επιτόκιο (για να μην ακουστεί ότι τον επιδοτεί για τις αλόγιστες επιλογές του). Μετά από έξι μήνες είναι φανερό ότι ο Κώστας δεν μπορεί να αποπληρώσει το βουνό χρέους που συσσώρευσε (παλαιού και νέου). Και ξάφνου ανακοινώνεται ότι θα του δοθεί παράταση όσον αφορά τις αποπληρωμές χωρίς να του μειώσουν το επιτόκιο και χωρίς να έχει την παραμικρή προοπτική να αυξήσει τα εισοδήματά του. Θα ήταν λύση αυτό για τον Κώστα; Μόνο αν, στο μεταξύ, κέρδιζε το λόττο.

(Β) Μόνιμος Μηχανισμός Στήριξης (ΜΜΣ) με πρόβλεψη για μελλοντική αναδιάρθρωση χρέους

Κατ' αρχήν, η κουβέντα αυτή είναι άνευ ουσίας, ανεξάρτητα για το πως φαντάζονται αυτόν τον μηχανισμό, καθώς αφορά την επόμενη κρίση (μετά το 2013) και όχι αυτή που τώρα, σήμερα, ξηλώνει το ευρώ και με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί όλη την ευρωζώνη στην κατάρρευση. Αλλά ας είμαι ευγενικός και ας εξετάσω τον προτεινόμενο ΜΜΣ σε θεωρητικό επίπεδο - καθώς στην πράξη, αν είναι να ελπίσουμε ότι η πολιτική τύπου Μνημονίου (με ή χωρίς επιμήκυνση) θα σώσει το ευρώ, τότε το 2013 δεν θα υπάρχει κάτι για να στηριχθεί. Τέλος πάντων, ας δούμε τι προτείνουν για τον ΜΜΣ. Προτείνουν, λέει, ένα σύστημα ίδιο με το (υπό κατάρρευση) σημερινό EFSF (European Financial Stability Facility), στο οποίο εντάχθηκε η Ιρλανδία και οσονούπω εντάσσεται η Πορτογαλία, με την προσθήκη μιας ρήτρας για όσους αγοράσουν ομόλογα μετά το 2013 από τα κράτη μέλη. Μιας ρήτρας η οποία θα λέει πως, αν στο μέλλον, η χώρα που εξέδωσε τα ομόλογα αυτά έχει δυσκολία να τα αποπληρώσει, τότε ο ιδιοκτήτης τους (δηλαδή ο πιστωτής αυτής της συγκεκριμένης χώρας) θα πρέπει να αποδεχθεί (στην βάση μιας προσυμφωνημένης διαδικασίας) ένα συνδυασμό μείωσης απολαβών και επιμήκυνσης του χρόνου που θα πάρει τα χρήματά του. Ποιος σώφρων άνθρωπος θα αγόραζε τέτοιο ομόλογο, εκτός εάν προσέφερε στρατοσφαιρικά επιτόκια; Συνεπώς, το μόνο που αλλάζει είναι ότι ο δανεισμός από κράτη της περιφέρειας θα γίνει απαγορευτικά ακριβός. Όπερ μεθερμηνευόμενο, όσοι εγκλωβιστήκαμε στο Μνημόνιο δεν θα βγούμε από αυτό στον αιώνα τον άπαντα δεδομένου ότι ο μόνος τρόπος να βγούμε από το Μνημόνιο, με την σημερινή ασκούμενη πολιτική, είναι να επιστρέψουμε στις αγορές αντλώντας από αυτές... φθηνό χρήμα (εδώ ξεκαρδιζόμαστε!). Το μόνο που με παρηγορεί είναι η πεποίθηση ότι μέχρι τότε, αν οι λιλιπούτιοι ηγέτες μας συνεχίσουν όπως σήμερα, το ευρώ θα έχει καταρρεύσει και έτσι τα πάντα θα τεθούν στο τραπέζι της επαναδιαπραγμάτευσης. Μαύρη παρηγοριά, θα μου πείτε - και θα έχετε απόλυτο δίκιο.

Οπότε τι κάνουμε τώρα για να βοηθήσουμε, όσο μας επιτρέπουν οι δυνάμεις μας, να αποφευχθεί η καταστροφή αυτή - η κατάρρευση της ευρωζώνης (που θα οδηγήσει όλους μας, Βόρειους και Νότιους, σε μια μεταμοντέρνα δεκαετία του 1930); Δεδομένου ότι οι λιλιπούτιοι ηγέτες μας είναι αποφασισμένοι να είναι εκτός θέματος στις διάφορες συνόδους τους, το μόνο που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε είναι να τους βρωντοφωνάξουμε πως η πόρτα που οδηγεί στην απόδραση από την Κρίση είναι ανοικτή. Μόνο που ανοίγει προς τα μέσα. Αν αντί να την σπρώχνουν, την τραβήξουν, σε μερικές εβδομάδες θα έχουμε βγει από την Κρίση. Και πως το κάνουμε αυτό; Την απάντηση την έδωσα από τις σελίδες του protagon.gr με την απλή επωνυμία 'Μια Πρόταση' (πρώτα εδώ και κατόπιν εδώ - και στα αγγλικά υπό τον τίτλο A Modest Proposal). Την επαναλαμβάνω όπου μπορώ και όπου σταθώ (πατήστε εδώ για το κείμενο τοποθέτησής μου που έκανα την περασμένη Παρασκευή σε αντιπαράθεση με τον κ. Κώστα Σκανδαλίδη και την κα Μαριέτα Γιαννάκου - οι αναγνώστες του protagon.gr θα αναγνωρίσουν τα επιχειρήματα που σας αραδιάζω από τον περασμένο Μάρτιο).

Κάποιες στιγμές, δεν σας το κρύβω, ανησυχώ μήπως και έχω παρανοήσει. "Μπορεί εμένα η λύση να μου φαίνεται τόσο απλή επειδή έχω χάσει την επαφή με την πραγματικότητα;" αναρωτιέμαι. Όμως, γρήγορα επανακτώ την αυτο-εμπιστοσύνη μου μόνο και μόνο επειδή σε όποιον εξηγούμε την πρότασή μας (ο Stuart Holland, εγώ, αλλά και άλλοι, πολλοί συνάδελφοι που την ενστερνίστηκαν σε όλες τις γωνιές του πλανήτη) η αντίδραση είναι κάτι παραπάνω από θετική. Μάλιστα, τόσο το BBC όσο και το Ιρλανδικό ραδιόφωνο την παρουσίασαν επίσημα την βδομάδα που μας πέρασε. Ακόμα τρεις τέως πρωθυπουργοί χωρών της ΕΕ και ένας τ. Πρόεδρος της Κομισιόν την προσυπογράφουν. Με ευχάριστη έκπληξη συνειδητοποιώ πως η γενικευμένη αντίδραση σε αυτήν την πρόταση είναι μία και παίρνει την μορφή ερωτήματος: Γιατί δεν εφαρμόζουν την πρότασή σας άμεσα;

 Πρόκειται για εύλογο ερώτημα: Αν η πρότασή μας αυτή είναι τόσο λογική, εφικτή και εν δυνάμει αποτελεσματική όσο λέμε, γιατί τόσοι έξυπνοι άνθρωποι (στο ΔΝΤ, στην ΕΚΤ, στις κυβερνήσεις, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κλπ) δεν την ενστερνίζονται άμεσα και επισήμως; Μην φοβάστε, η απάντησή μου δεν εμπεριέχει ούτε ψήγμα συνωμοσίας. Επειδή όμως είναι αρκετά σύνθετη, την αφήνω για το επόμενο άρθρο μου.

Υ.Γ. Όποιος θέλει να ακούσει μία σχετική συνέντευξή μου στο Αμερικανικό ραδιοφωνικό σταθμό KPFA Berkeley (δίκτυο PBS) και μία ακόμα σε Ιρλανδικό ραδιοφωνικό σταθμό, ας πατήσει εδώ (σας το λέω επειδή έχει ενδιαφέρον να δείτε την αντίδραση των δημοσιογράφων στο άκουσμα της Πρότασης).

http://www.protagon.gr/