Η αισθητική των συμβολισμών

Από τον Νίκο Ξυδάκη

O πρόσφατος Μαραθώνιος ήταν γιορτή για την Αθήνα, ήταν μια νότα αισιοδοξίας για τη χειμαζόμενη Ελλάδα. Ακόμη και ο καιρός συμμάχησε και η λιακάδα μαλάκωσε το πρώιμο ψύχος. Ωστόσο τα συμβολικά φορτία που απετέθησαν στα μήντια, έντυπα και ηλεκτρονικά, αφορούσαν ελάχιστα το αμιγώς αθλητικό μέρος , και πολύ περισσότερο τη συμμετοχή του πρωθυπουργού στον δρόμο 10 χιλιομέτρων.
Στις ειδήσεις και τις αναλύσεις πρωταγωνιστής δεν ήταν ο νικητής Ρέιμοντ Μπετ του 2:12’:38”, αλλά ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου με μαύρο κολάν να μιλάει για τον νέο Μαραθώνα, τη σύγκρουση Ανατολής-Δύσης και το μήνυμα αγάπης, σύμφυρμα “300” του Φρανκ Μίλερ, Χάντιγκτον και Γούντστοκ. Αλλοι πρωταγωνιστές, ο υπουργός Εξωτερικών, δρομέας στα 10 χλμ., και ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού, με κοστούμι, που ανήγγειλε πασιχαρής το δικό του “Νενικήκαμεν”: τα ξενοδοχεία της Αθήνας χτύπησαν πληρότητα 90%.
Ολοι οι Ελληνες χαίρονται ασφαλώς που ο πρωθυπουργός τους είναι ακμαίος και γυμνασμένος, όλοι έχουν ανάγκη μια στιγμή γιορτής και αισιοδοξίας εν μέσω ζόφου και αβεβαιότητος, αλλά αυτή η υπερβολική πολιτική χρήση του επετειακού Μαραθώνιου, στα όρια της προπαγάνδας, ενοχλεί. Ο τέτοιος επικοινωνιασμός έρχεται μάλιστα ελάχιστες ημέρες μετά τη δίωρη διακαναλική συνέντευξη σοβιετικού στυλ και την απειλή εθνικών εκλογών, ελάχιστα εικοσιτετράωρα πριν από τις κρίσιμες αυτοδιοικητικές εκλογές, την ώρα που κορυφαίοι κυβερνητικοί μιλούν ανοιχτά πια για αναδιάρθρωση του χρέους, και κατ΄ ιδίαν μιλούν για νέα μέτρα λιτότητας.
Οι συμβολισμοί είναι χρήσιμοι στον δημόσιο βίο· εμπνέουν και συνεγείρουν τον λαό, εφόσον χρησιμοποιούνται με μέτρο. Δυστυχώς, το όριο ανάμεσα στη λειτουργική χρήση των συμβολισμών και στο πολιτικό kitsch είναι δυσδιάκριτο. Αυτό το όριο όλο και συχνότερα το παραβιάζει η παρούσα κυβέρνηση, επιδεικνύοντας ιδιότυπη εμμονή, πείσμα, ενίοτε ξεροκεφαλιά, στη χρήση αδρά οπτικοποιημένων συμβολισμών και περφόρμανς, για να προπαγανδίσει εξαιρετικά κρίσιμες επιλογές της σε ιστορικές στιγμές. Η αποδοχή του Μνημονίου, λ.χ., αναγγέλθηκε σκηνοθετημένα από τις εσχατιές του Καστελόριζου, με τηλεοπτική αισθητική ΕΟΤ δεκαετίας ’70, εκπέμποντας εντέλει ό,τι ήθελε να αποφύγει: μιζέρια και φόβο.
Η προχθεσινή γιορτή, επέτειος μιας περίφημης νίκης της αθηναϊκής δημοκρατίας, δεν χρειαζόταν ούτε την ολοκληρωτική αισθητική της Λένι Ρίφενσταλ ούτε την αφόρητα επιφανειακή ποπ του Τζεφ Κουνς, για να αναδείξει το δικό της πολύσημο νόημα. Κι όμως αυτό έγινε εν πολλοίς: η γιορτή του δήμου, των πολλών, η γιορτή των πολλών και πολυδύναμων σημαινομένων, έγινε αφορμή για προβολή του ενός ― ένα πρόσωπο, ένα μήνυμα, ένα σήμα. Η εικόνα του χάι-τεκ πρωθυπουργού, με το μαύρο κολάν, εικόνα πεσσεύοντος ηγεμόνος, εικόνα πείσμονος πρίγκηπος, στέλνει αντινομικά μηνύματα: κουράγιο και μαχητικότητα, αλλά και ελαφρότητα και επιπολαιότητα και μια ορισμένη απόσταση από τη δυσάρεστη πραγματικότητα.
Ναι, τη γιορτή του Μαραθώνιου την είχαμε ανάγκη. Η πραγματικότητα όμως παραμένει στενόχωρη, και οι αδροί συμβολισμοί εκτός από φαιδρότητα μπορεί να φέρουν και μελαγχολία.


http://vlemma.wordpress.com/