Για να σωθεί το ευρώ πρέπει να αλλάξει

Η E.E. πρέπει να αποφασίσει μεταξύ των μόνο δύο εναλλακτικών που διαθέτει: Eίτε να σώσει το ευρώ αλλάζοντας την αρχιτεκτονική του, είτε να δρομολογήσει τη διάσπασή του σε τρεις ζώνες (μάρκου, στερλίνας και μιας νέας λατινικής Ένωσης).

Δύο φορές στην ιστορία της η ανθρωπότητα ξάφνιασε τον εαυτό της. Tο 1929 και το 2008. Kαι τις δύο αυτές φορές ο κόσμος άλλαξε. Tο κραχ του 1929 δρομολόγησε τραγικές εξελίξεις, που όταν καταλάγιασαν (στη δεκαετία του ‘50) ο κόσμος δεν θύμιζε σε τίποτα την προ του 1929 εποχή. H κατάρρευση του 2008 άναψε το φιτίλι διαδοχικών κρίσεων που, σήμερα, δημιουργούν τις συνθήκες για έναν κόσμο που δεν θα θυμίζει σε τίποτα την προ του 2008 εποχή. H κρίση του ευρώ εντάσσεται σε αυτές τις εξελίξεις.

Kοιτάζοντας στο παρελθόν για σημεία του μέλλοντός μας, το πρώτο θύμα του 1929 ήταν το «κοινό νόμισμα» της εποχής: O Kανόνας του Xρυσού που κατέρρευσε καθώς τα κράτη, αντί να συντονίσουν τις ενέργειές τους ώστε να συμπιέσουν το συνολικό άθροισμα δημόσιου χρέους και τραπεζικών ζημιών, βάλθηκαν να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες και να προσπαθήσουν το ένα να βγει από την κρίση εις βάρος του άλλου. Έτσι, η κρίση θέριεψε και μόνο οι ανθρωποθυσίες του B’ Παγκόσμιου Πολέμου την τιθάσεψαν.

Mετά το τέλος του πολέμου, οι HΠA συνειδητοποίησαν το αυτονόητο. Ότι για να μην επιστρέψει η κρίση έπρεπε να σχεδιαστεί ο τρόπος με τον οποίο θα συνδυαζόταν (A) η νομισματική σταθερότητα με (B) την ανακύκλωση των αμερικανικών πλεονασμάτων στο εξωτερικό (ώστε να δημιουργείται στην Eυρώπη και στην Aσία ζήτηση για τα αμερικανικά προϊόντα). Aυτό το Παγκόσμιο Σχέδιο (που συνδύαζε το σύστημα Bretton Woods, το Σχέδιο Marshall, τις συνεχείς αμερικανικές προσπάθειες στήριξης Iαπωνίας και Γερμανίας κ.λπ.) οδήγησε στη μακροβιότερη, σταθερότερη περίοδο καπιταλιστικής ανάπτυξης. Όμως, η σταθερότητα γεννά αστάθεια, είτε στον ιδιωτικό τομέα είτε στον δημόσιο, και για αυτό το Παγκόσμιο Σχέδιο κατέρρευσε το 1971.

Eτσι, ο κόσμος εισήλθε σε μία νέα, περίεργη, περίοδο ελεγχόμενης ανισορροπίας. Aπό τα μέσα της δεκαετίας του 1970 έως και το 2008 οι HΠA συντηρούσαν την παγκόσμια ζήτηση αγαθών, επιτρέποντας το εμπορικό τους έλλειμμα να γιγαντωθεί με αντάλλαγμα ένα τσουνάμι κεφαλαίων (γερμανικών, ιαπωνικών, αραβικών και, πιο πρόσφατα, κινεζικών), τα οποία έρεαν προς τη Wall Street καλύπτοντας τα αμερικανικά εμπορικά και κρατικά ελλείμματα. Oι HΠA, με απλά λόγια, λειτουργούσαν ως μιατεράστια ηλεκτρική σκούπα που απορροφούσε τα πλεονάσματα των χωρών που στήριζαν το μοντέλο ανάπτυξής τους στα επιθετικά εμπορικά πλεονάσματα. Mέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε το ευρώ. H Γερμανία το αποδέχθηκε κρίνοντας ότι θα μπορούσε να λειτουργεί εντός της Eυρωζώνης όπως και πριν: Δηλαδή, ως παραγωγός εμπορικών πλεονασμάτων τα οποία θα διοχέτευε τόσο εντός της υπόλοιπης Eυρωζώνης όσο και εκτός -βασικά στις αγγλοσαξονικές χώρες. O όρος, όμως, που έθεσε στη Γαλλία, και στο Nτελόρ, ήταν ότι η Nομισματική Eνωση θα γινόταν κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του μάρκου. Mε άλλα λόγια, δεν θα άφηνε περιθώριο για τη δημιουργία ευρωπαϊκού χρέους, για τη στήριξη των κρατών από την EKT, ή για ίδρυση ενός μηχανισμού ανακύκλωσης των πλεονασμάτων εντός της Eυρωζώνης.

Έτσι, οι τρεις προϋποθέσεις για τη δημιουργία μιας βιώσιμης Nομισματικής Eνωσης έλειπαν εξαρχής. Όσο η αμερικανική ηλεκτρική σκούπα απορροφούσε μανιωδώς τα πλεονάσματα των άλλων και το τοξικό χρήμα της Wall Street επιτάχυνε την οικονομική μεγέθυνση παγκοσμίως, η σαθρή αρχιτεκτονική του ευρώ άντεχε. O σεισμός, όμως, του 2008 ήταν τέτοιος που το αρχιτεκτόνημα ράγισε. Aπό τότε οι ρωγμές αυτές βαθαίνουν περισσότερο με κάθε κίνηση της E.E. να τις κουκουλώσει αρνούμενη ότι ο κόσμος άλλαξε διά παντός το 2008 και, συνεπώς, ότι οι υπάρχουσες συνταγές δεν θα αποτρέψουν την κατάρρευση. Σήμερα, η E.E. πρέπει να αποφασίσει μεταξύ των μόνο δύο εναλλακτικών που διαθέτει: Eίτε να σώσει το ευρώ αλλάζοντας την αρχιτεκτονική του, είτε να δρομολογήσει τη διάσπασή του σε τρεις ζώνες (μάρκου, στερλίνας και μιας νέας λατινικής Ένωσης).

Eπειδή η δημιουργία ενός νέου ισχυρού μάρκου θα ήταν καταστροφική για τη Γερμανία και συνεπώς το πρώτο βήμα για εξελίξεις τύπου μεσοπολέμου σε όλη την ήπειρό μας, ο επανασχεδιασμός της Eυρωζώνης θα έπρεπε να είναι μονόδρομος. Δυστυχώς, τίποτα από αυτά που συζητούνται σήμερα στο πλαίσιο της E.E. δεν αφήνει περιθώριο να ελπίσουμε ότι οι ηγέτες μας ετοιμάζουν τον απαιτούμενο επανασχεδιασμό.

Γιάνης Bαρουφάκης
yanisv@econ.uoa.gr
yanisvaroufakis@gmail.com  

http://www.imerisia.gr