Μια ξεχασμένη υπόθεση ανοίγει νέα επικίνδυνα μέτωπα

 Daquella manera

της mafalda

Έντεκα νεκροί (κατά άλλες πηγές τριάντα επτά), περίπου επτακόσιοι τραυματίες, περισσότεροι από 160 αγνοούμενοι. Αυτός ήταν ο αιματηρός απολογισμός της επέμβασης μαροκινών δυνάμεων, στις 9 Νοεμβρίου, σε καταυλισμό διαμαρτυρίας που είχαν στήσει τουλάχιστον 12.000 Σαχράουι έξω από την κατεχόμενη πρωτεύουσα της πατρίδας τους Λααγιούν. Η αιματηρή αυτή επέμβαση σημάδεψε και το τέλος των πρώτων συνομιλιών, με διαμεσολάβηση του ΟΗΕ, μεταξύ της μαροκινής ηγεσίας και του απελευθερωτικού Μετώπου Polisario στην Νέα Υόρκη. Συνομιλίες, που έληξαν χωρίς αποτέλεσμα πέραν της συμφωνίας για την πραγματοποίηση μιας νέας συνάντησης εντός του Δεκεμβρίου.
Λίγες μέρες αργότερα, το Μέτωπο Polisario προσέφυγε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ζητώντας ξεκάθαρη καταδίκη του Μαρόκου και κατηγορώντας τις μαροκινές δυνάμεις για σφαγή αθώων. Η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας ήταν μία από τα ίδια: γενικόλογες καταδίκες και επαναδιατύπωση των προτάσεων που ο Οργανισμός έχει διατυπώσει για το ζήτημα, χωρίς, όμως, καμία δεσμευτική ρήτρα. Ενθαρρυμένη από τη συνεχιζόμενη ατιμωρησία, η μαροκινή ηγεσία βγήκε στην «αντεπίθεση» κατηγορώντας τους Σαχράουι του καταυλισμού για «βάρβαρες επιθέσεις κατά ήρεμων στρατιωτών» και ανάβοντας μια σπίθα που μπορεί να έχει εξαιρετικά σοβαρές εξελίξεις για όλη τη βόρεια Αφρική αλλά και την Ευρώπη κατηγόρησε τη γειτονική Αλγερία ότι είχε μυστικούς πράκτορες μέσα στον καταυλισμό, οι οποίοι και «καθοδήγησαν το εξαγριωμένο πλήθος».
Με αυτόν τον αιματηρό και εξαιρετικά ανησυχητικό τρόπο, ο οποίος έχει όλα τα εχέγγυα για να κλυδωνίσει σοβαρά το ήδη ταλαιπωρημένο υπογάστριο της Ευρώπης, το ζήτημα της Δυτικής Σαχάρας επανήλθε στο προσκήνιο μετά από χρόνια απουσίας και περιθωριοποίησης ακόμη και από τα πλέον εξειδικευμένα έντυπα διεθνών ειδήσεων. Ποιοί είναι, όμως, οι Σαχράουι; Τι είναι η Δυτική Σαχάρα και πού βρίσκεται; Ποιο είναι το κατεχόμενο έδαφος της; Πού εμπλέκεται το Μαρόκο; Tι ακριβώς συμβαίνει με αυτήν την ιστορία, η οποία εκτυλίσσεται εδώ και δεκαετίες σε μία περιοχή που οι περισσότεροι αγνοούν ακόμη και την ύπαρξή της, πέραν ίσως από ορισμένα ονειρικά τοπία κινηματογραφικών ταινιών και μυθιστορηματικών περιγραφών;
Από το δικτάτορα Φράνκο στο βασιλιά Χασάν
Η Δυτική Σαχάρα ήταν αποικία της Ισπανίας μέχρι το 1975. Ήδη από το 1973, μια οργάνωση αυτοχθόνων, το Μέτωπο Polisario –που είναι το ακρωνύμιο της ονομασίας Frente Popular de Liberación de Saguía el Hamra y Río de Oro («Popular Front for the Liberation of Saguia el-Hamra and Rio del Oro») και η οποία γεννήθηκε μέσα σε φοιτητικούς κύκλους Σαχράουι μέσα στα Πανεπιστήμια του Μαρόκου-, έχει πάρει τα όπλα ενάντια στην αποικιοκρατία και υπέρ της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας. Τόσο όμως ο τότε βασιλιάς του Μαρόκου όσο και ο τότε Ισπανός αιμοσταγής δικτάτορας Φράνκο έχουν άλλη άποψη. Το καθεστώς Φράνκο φέρεται να έχει έρθει σε συνεννόηση, κυρίως μα την μαροκινή ηγεσία αλλά και με την Μαυριτανία, προκειμένου μετά την αποχώρηση των ισπανικών δυνάμεων, όλο το έδαφος της Δυτικής Σαχάρας να διανεμηθεί ανάμεσα στις δύο χώρες, με το αζημίωτο, εννοείται, όσον αφορά στις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις τους με την Ισπανία.
Η «συνεννόηση» αυτή υλοποιείται με εντυπωσιακό τρόπο από τον Μαροκινό βασιλιά. Αμέσως μετά την αποχώρηση των ισπανικών δυνάμεων, το 1975, ο βασιλιάς Χασάν οργανώνει την περίφημη «Πράσινη πορεία», δηλαδή την πορεία 350.000 Μαροκινών άοπλων, με το Κοράνι στο χέρι, που διέσχιζαν την έρημο επί ενάμισι μήνα για να φθάσουν στη Δ. Σαχάρα «για να κάνουν πραγματικότητα το θέλημα του Θεού». Τώρα, το ποιο ακριβώς ήταν το «θέλημα του Θεού», δεν αποδείχτηκε ποτέ. Το βέβαιο είναι ότι το θέλημα του Μαροκινού βασιλιά να θέσει υπό τον έλεγχό του μεγάλο τμήμα της Δυτικής Σαχάρας, ουσιαστικά τα 2/3 του εδάφους της, πάντως, πραγματοποιήθηκε.
Η αντίδραση των αυτοχθόνων και φυσικά του Polisario ήταν αναμενόμενη και άμεση. Οι ένοπλες σκληρές συγκρούσεις, ανάμεσα στις δύο πλευρές, διήρκεσαν 16 χρόνια. Το Polisario, από το 1977, είχε προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το οποίο και είχε απορρίψει τους ισχυρισμούς του Μαρόκου περί ύπαρξης ιστορικών φυλετικών δεσμών με τη Δυτική Σαχάρα,  οι οποίοι δικαιολογούν την κατοχή της περιοχής. Δύο χρόνια αργότερα, το 1979, η Μαυριτανία, που μέχρι τότε επέμεινε στις διεκδικήσεις της επί τμήματος των εδαφών της Δυτικής  Σαχάρας, αποσύρεται από την αρένα υπό την πίεση της συνεχούς δράσης των ενόπλων τμημάτων του Polisario.
Στην όλη αυτή αντιπαράθεση, άμεση εμπλοκή έχει και η γειτονική Αλγερία, η οποία από το 1975 και μετά, έχει συνταχθεί ανοιχτά υπέρ της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας. Το Αλγέρι υποστηρίζει ηθικά αλλά και υλικά με χρήματα και ενίοτε με όπλα το Polisario ενώ έχει δεχτεί στο έδαφός του το μεγαλύτερο μέρος των εκδιωγμένων προσφύγων Σαχράουι. Σε αυτούς τους προσφυγικούς καταυλισμούς, κοντά στα σύνορα με τα κατεχόμενα εδάφη, είναι, ουσιαστικά, εγκατεστημένο και μεγάλο τμήμα της κρατικής διοίκησης που δημιούργησε το Polisario, το οποίο αποτελεί και τον βασικό πυλώνα της Αραβικής Δημοκρατίας της Σαχάρας που ανακηρύχτηκε μονομερώς ως ανεξάρτητο κράτος τον Φεβρουάριο του 1976.
Η έδρα της κυβέρνησης βρίσκεται σ’ έναν από τους δεκάδες καταυλισμούς προσφύγων που φιλοξενούνται στο αλγερινό έδαφος, στον Τιντούφ, όπου υπολογίζεται ότι κατοικούν 100.000 – 120.000 άνθρωποι. Την Αραβική Δημοκρατία της Σαχάρας έχουν αναγνωρίσει ως ανεξάρτητο κράτος, συνολικά, 49 χώρες, μεταξύ των οποίων δεν συμπεριλαμβάνεται η Ελλάδα, ενώ έχει γίνει αποδεκτή ως τακτικό μέλος στην Αφρική Ένωση (1985), κίνηση που οδήγησε στην αποχώρηση του Μαρόκου.
Η πολύχρονη και αναποτελεσματική παρουσία του ΟΗΕ
Το 1991, αίφνης ο ΟΗΕ αποφασίζει να αναλάβει ενεργότερη δράση. Το «αίφνης» δεν είναι και τόσο τυχαίο, βέβαια, αν αναλογιστεί κανείς ότι το 1991, δημοσιοποιήθηκαν τα πρώτα στοιχεία για το πλούσιο υπέδαφος της Δυτικής Σαχάρας, οπότε μπορεί κανείς ν’ αντιληφθεί γιατί έγινε, μέσα σε μια νύχτα, ένα ζήτημα για το οποίο η διεθνής κοινότητα αποφάσισε να προσφέρει χρόνο και προσοχή.
Ο ΟΗΕ χαρακτήρισε την μαροκινή κατοχή «αποικιοκρατία», πρότεινε κατάπαυση του πυρός και διεξαγωγή δημοψηφίσματος, κατά το οποίο οι κάτοικοι της Δ. Σαχάρας θα καλούνταν να επιλέξουν ανάμεσα στην προσάρτηση στο Μαρόκο και στην ανεξαρτησία. Οι πρώτες αντιδράσεις ήταν θετικές. Η πρόταση, που διατυπώνεται στην απόφαση 690 του ΟΗΕ, έγινε δεκτή εκατέρωθεν, ενώ και οι δύο εμπλεκόμενες πλευρές αποδέχτηκαν το δημοψήφισμα να οργανωθεί και να διεξαχθεί υπό τον ΟΗΕ.
Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έστειλε, αμέσως, στη Δυτική Σαχάρα, ειδική ειρηνευτική δύναμη, η οποία ονομάζεται  Minurso, και χρήστηκε υπεύθυνη για τη διοργάνωση και διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Η λογική υπαγόρευε ότι πριν από όλα τα άλλα, θα έπρεπε να καταληχθεί ποιος είχε το δικαίωμα να συμμετάσχει σε αυτό το δημοψήφισμα. Άρχισε, λοιπόν, η σύνταξη εκλογικών καταλόγων. Η διαδικασία αυτή έμελλε, ουσιαστικά, να αποτελέσει τροχοπέδη εξαιτίας των αλλεπάλληλων εμποδίων, διαφωνιών και ενστάσεων που θέτει η μαροκινή ηγεσία,  σε μια εμφανέστατη, πλέον, προσπάθεια να δημιουργήσει τέτοια δεδομένα στο έδαφος, τα οποία θα της εξασφαλίσουν τα ποθητά αποτελέσματα. Πρόκειται για τακτική δοκιμασμένη και εξαιρετικά αποτελεσματική, που αξίζει να θυμηθούμε ότι έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από το Ισραήλ στην περίπτωση των Παλαιστινίων.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής της προοπτικής, το 1995 η μαροκινή ηγεσία προβάλλει βέτο για πρώτη φορά στη διαδικασία σύνταξης των εκλογικών καταλόγων, υποβάλλοντας το αίτημα να συμπεριληφθούν σε αυτούς χιλιάδες Μαροκινοί έποικοι. Η διαδικασία σταματά. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέημς Μπέηκερ, φθάνει στην περιοχή ως ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ. Πετυχαίνει μια «διευκρινιστική» συμφωνία και αρχίζει πάλι η διαδικασία των καταλόγων. Όταν ολοκληρώνεται, το 1999, συμπεριλαμβάνονται 86.000 εγγεγραμμένοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία αυτόχθονες Σαχράουι.
Η μαροκινή ηγεσία, εγκαίρως, αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται μπροστά σε μια συνταγή αποτυχίας για τα σχέδια της: είναι προφανές ότι χωρίς τη μαζική συμμετοχή εποίκων στο δημοψήφισμα, δεν υπάρχει καμία περίπτωση να το κερδίσει. Μπλοκάρει, λοιπόν, για δεύτερη φορά τη διαδικασία θέτοντας το αρχικό αίτημά της: να συμπεριληφθούν έποικοι στους εκλογικούς καταλόγους και προωθεί μαζικά στον ΟΗΕ 130.000 σχετικές αιτήσεις, δηλαδή διπλάσιο αριθμό από τους αυτόχθονες Σαχράουι που βρίσκονται στην περιοχή.
Ο Τζέημς Μπέηκερ επιστρέφει και προτείνει μια «τροποποιημένη εκδοχή» του σχεδίου του ΟΗΕ, η οποία, επί της ουσίας, υιοθετεί μέρος των μαροκινών διεκδικήσεων. Καταρχάς, συμπεριλαμβάνεται μεταξύ των επιλογών που έχουν οι ψηφοφόροι και η «ενδιάμεση» επιλογή της απόκτησης ενός καθεστώτος αυτονομίας . Κατά δεύτερον, προβλέπεται ένας, έστω και περιορισμένος, «εμπλουτισμός» των καταλόγων αφού αναγνωρίζεται δικαίωμα ψήφου σε όσους έχουν μαροκινή καταγωγή αλλά ζουν μόνιμα στο κατεχόμενο τμήμα της Δυτικής Σαχάρας για περισσότερη από, περίπου, μία 20ετία.
Ακόμη και έτσι, όμως, το Μαρόκο αντιλαμβάνεται ότι η επικράτηση της άποψής του στο δημοψήφισμα δεν είναι βέβαιη. Και έτσι δεν αποδέχεται την πρόταση Μπέηκερ και καταθέτει μία δική του αντιπρόταση, η οποία, ουσιαστικά, επιστρέφει την κατάσταση στο σημείο μηδέν από όπου ξεκίνησε: ζητά εκ νέου προσάρτηση του κατεχόμενου τμήματος στο Μαρόκο επικαλούμενο δήθεν ιστορικούς δεσμούς και αποκαλύπτοντας, ανοιχτά, τη συμφωνία που είχε συνάψει με την ισπανική αποικιοκρατική δύναμη του δικτάτορα Φράνκο πριν από την αποχώρησή της. Η όλη διαδικασία «παγώνει» και πάλι και οι αλλεπάλληλες επαφές του Μπέηκερ δεν πετυχαίνουν κανένα αποτέλεσμα.
Τρία χρόνια αργότερα, το 2002, ο ΟΗΕ ανανεώνει το ενδιαφέρον του, το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθετεί νέα απόφαση που προβλέπει διεξαγωγή δημοψηφίσματος, και ορίζεται νέος απεσταλμένος του Οργανισμού. Ο Κρίστοφερ Ρος ξεκινά έναν νέο κύκλο διαπραγματεύσεων, κατά τις οποίες η μαροκινή ηγεσία εμφανίζεται με μια νέα εκδοχή: υποστηρίζει ότι το θέμα της Δυτικής Σαχάρας δεν είναι ζήτημα κατοχής, ούτε αφορά τη διεθνή κοινότητα. Είναι ένα θέμα, υποστηρίζει, που αφορά μόνο το Μαρόκο και την Αλγερία γιατί πρόκειται για ένα, μεταξύ τους, αμφισβητούμενο έδαφος. Η Αλγερία απορρίπτει την εκδοχή αυτή, επιμένοντας ότι το συγκεκριμένο έδαφος ούτε της ανήκει, ούτε την αφορά και κατά συνέπεια δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί για τίποτε. Τη θέση αυτή η αλγερινή ηγεσία την υπερασπίζεται μέχρι σήμερα.
Το θέμα μπαίνει και πάλι στον «πάγο» από όπου, πλέον, εξέρχεται πριν από μερικούς μήνες, το 2010, με την όλη υπόθεση να θυμίζει πολυπαιγμένο έργο: το Συμβούλιο Ασφαλείας επαναλαμβάνει τη θέση του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος και αποστέλλει τον Κρίστοφερ Ρος να επιδιώξει νέο γύρο διαπραγματεύσεων. Η πρώτη τέτοια συνάντηση έγινε την Τρίτη 9 Νοεμβρίου στην Νέα Υόρκη, την ώρα περίπου που οι μαροκινές δυνάμεις εισέβαλαν στον καταυλισμό διαμαρτυρίας έξω από την κατεχόμενη Λααγιούν με τα προαναφερόμενα αιματηρά αποτελέσματα. Και για άλλη μια φορά, ο ΟΗΕ αποδεικνύεται ότι, όντας έρμαιο των ισορροπιών δύναμης που υφίστανται στο εσωτερικό του, δεν έχει τον τρόπο, και ίσως ούτε τη θέληση, να υπερασπιστεί και να επιβάλλει έστω τις δικές του αποφάσεις.
Κατεχόμενο και ανεξάρτητο τμήμα
Στο έδαφος της Δυτικής Σαχάρας παραμένει μέχρι σήμερα η δύναμη του ΟΗΕ -Minurso-, αν και είχε προγραμματιστεί να ολοκληρώσει την αποστολή της στο τέλος του 2002. Το ίδιο το έδαφος, δε, παραμένει πάντα διαιρεμένο: ένα επίμηκες μικρό τμήμα στα ανατολικά, αυτό που συνορεύει με την Αλγερία κυρίως, ελέγχεται από το Μέτωπο Πολισάριο, που έχει σχηματίσει κυβέρνηση: την κυβέρνηση της Αραβικής Δημοκρατίας της Σαχάρας. Το έταιρο κομμάτι, και μεγαλύτερο το οποίο «βλέπει» στον Ατλαντικό, βρίσκεται υπό μαροκινή κατοχή. Τα δύο αυτά κομμάτια χωρίζονται από ένα τεράστιο τείχος, το οποίο κανείς θα μπορούσε κάλλιστα να παρομοιάσει με το τείχος που ανεγείρει το Ισραήλ στην παλαιστινιακή κατεχόμενη Δυτική Όχθη.
Στο κατεχόμενο τμήμα της Δυτικής Σαχάρας, σήμερα, εκτιμάται ότι σε κάθε Σαχράουι αντιστοιχούν τουλάχιστον 4 έποικοι. Επιπλέον, τα μαροκινά στρατεύματα που έχουν αναπτυχθεί στην περιοχή υπερβαίνουν τους 180.000 άνδρες, ενώ κοινό μυστικό είναι ότι χιλιάδες πράκτορες του Μαρόκου ζουν ανάμεσα στους αυτόχθονες. Σε όλους αυτούς, θα πρέπει κανείς να συνυπολογίσει και τους ανθρώπους που εγκαταστάθηκαν στο κατεχόμενο τμήμα για καθαρά επαγγελματικούς λόγους, όπως είναι οι Μαροκινοί ψαράδες, που έχουν, ήδη, δημιουργήσει ολόκληρα χωριά
Είναι ξεκάθαρο ότι οι αυτόχθονες Σαχράουι βρίσκονται σε δεινή θέση. Πλέον δεν ξεπερνούν το 40% του συνολικού πληθυσμού των κατεχομένων. Οι υπόλοιποι Σαχράουι, οι οποίοι είναι η πλειοψηφία του συνολικού πληθυσμού, είναι εγκατεστημένοι σε προσφυγικούς καταυλισμούς στην Αλγερία, στην Μαυριτανία, στο ελεύθερο τμήμα και στο εξωτερικό. Αυτό το 40% που ζει στα κατεχόμενα υφίσταται διώξεις, αποκλεισμούς, βασανιστήρια, εξαφανίσεις, φυλακίσεις, μια τύχη που περιμένει και όσους Μαροκινούς τολμήσουν να ταχθούν υπέρ της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας. Αυτό το 40% δεν έχει δικαίωμα στο συνδικαλισμό, στην έκφραση της άποψής του, στην τήρηση των παραδόσεών του. Δεν βρίσκουν σταθερή εργασία, δεν αμείβονται το ίδιο, δεν τους επιτρέπεται να έχουν δικές τους επιχειρήσεις, εκτός και αν δηλώσουν Μαροκινοί.
Οταν γίνονται εκλογές στο Μαρόκο, οι υποψήφιοι για τη συγκεκριμένη περιοχή επιλέγονται στο Ραμπάτ. Ουσιαστικά, όλες οι διαδικασίες γίνονται σαν να μην υπάρχει πληθυσμός Σαχράουι υπό κατοχή.
Το ανεξάρτητο τμήμα της Δ. Σαχάρας, όπως και οι προσφυγικοί καταυλισμοί, ελέγχονται από το Μέτωπο Polisario, το οποίο έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στις όποιες υποδομές υγείας και παιδείας μπορεί να θεμελιώσει υπό τις υπάρχουσες ιδιόμορφες συνθήκες. Όπως προκύπτει από σχετικές εκθέσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στους καταυλισμούς (μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το ελληνικό τμήμα των Γιατρών του Κόσμου), σε αυτό το εδαφικό τμήμα, η κατάσταση που επικρατεί από την άποψη των ατομικών ελευθεριών, των δικαιωμάτων των γυναικών, τη θρησκευτική ανεκτικότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά και το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και παιδείας, είναι μια όαση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν σε σχετική ενημέρωσή τους, οι Γιατροί του Κόσμου χαρακτηριστικό είναι ότι την τελευταία 25ετία στο ελεύθερο έδαφος των Σαχράουι αλλά και στους καταυλισμούς δεν έχει εκδηλωθεί ούτε μία επιδημία, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα γειτονικά αραβικά και αφρικανικά «οργανωμένα» κράτη.
Στο ελεύθερο τμήμα, βασικός παράγοντας κίνησης της οικονομίας είναι η διεθνής οικονομική βοήθεια. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χορηγεί 14 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, όπως και ο ΟΗΕ μέσα από τις διάφορες υπηρεσίες του, όπως είναι η Υπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα κλπ. Ένας άλλος εξαιρετικά σημαντικός παράγοντας βοήθειας είναι το ιατρο-φαρμακευτικό υλικό αλλά και το εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό που αποστέλλουν στη Δυτική Σαχάρα, σε σταθερή βάση η Κούβα και οι αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας.
Πίσω από τη σιωπή και τη λήθη… οι επενδύσεις και η επιρροή
Το συνολικό έδαφος της Δυτικής Σαχάρας δεν διαθέτει κανένα εντυπωσιακό προτέρημα, με μια πρώτη ματιά. Έχει ελάχιστους υδάτινους πόρους και κυριαρχείται από ερημικούς αμμολόφους. Παρόλα αυτά, έχει ορισμένες πλουτοπαραγωγικές πηγές. Πρόκειται κυρίως για μεγάλα κοιτάσματα φωσφόρου, και έχουν εντοπιστεί κοντά στις ακτές της, κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Εντελώς τυχαία, όλες οι προαναφερόμενες πλουτοπαραγωγικές πηγές βρίσκονται στο κατεχόμενο έδαφος. Επίσης, δεν θα πρέπει κανείς να υποτιμά τη γεωστρατηγική της θέση: η Δυτική Σαχάρα «βλέπει» στον Ατλαντικό και συνορεύει τόσο με την βόρεια «αραβική» Αφρική όσο και με την υποσαχάρεια,, την ώρα που η Αφρική έχει γίνει το νέο προσφιλές πεδίο εμπορικού και οικονομικού ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων (πχ οι αγορές τεράστιων καλλιεργήσιμων εκτάσεων από την Κίνα ή την Νότια Κορέα, οι πετρελαϊκές εγκαταστάσεις ξένων πολυεθνικών σε διάφορα σημεία όπως αυτές τις ΒP στη Νιγηρία κλπ).
Η μαροκινή ηγεσία, πίσω από τις ιστορικές αναφορές και τα διάφορα άλλα τερτίπια, δε διστάζει ενίοτε να είναι εξαιρετικά κυνική και αληθινή: αναφέρεται στο κατεχόμενο τμήμα ως «το μοναδικό χρήσιμο κομμάτι της Σαχάρας». Και αυτό το έχει αποδείξει ποικιλοτρόπως.
Καταρχάς, έχει προχωρήσει σε σειρά συμφωνιών με ξένες πολυεθνικές για την εκμετάλλευση του πλούτου του. Οι νομικές υπηρεσίες του ΟΗΕ έχουν χαρακτηρίσει παράνομες, ιδιαίτερα ορισμένες πρώτες επενδύσεις που ξεκίνησαν στον ενεργειακό τομέα στο κατεχόμενο τμήμα, από τη γαλλική Total  και την αμερικανική KerrMcGee, οι οποίες τελικά αποσύρθηκαν αφού με δεδομένη τη γνωμοδότηση του ΟΗΕ δεν θα είχαν τη δυνατότητα να αναπτύξουν απρόσκοπτα τις δραστηριότητές τους. Αντίθετα, άλλες επενδύσεις ξένων πολυεθνικών συνεχίζονται χωρίς προβλήματα ενώ προσφάτως ο Μαροκινός βασιλιάς ανακοίνωσε τα σχέδιά του για εγκατάσταση σε ερημικές περιοχές της χώρας ηλιακών συσσωρρευτών με στόχο την μετατροπή της ηλιακής σε ηλεκτρική ενέργεια στο πλαίσιο επενδύσεων σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας που προωθούν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως γερμανικές εταιρείες. Μία από τις σημαντικές ερημικές περιοχές του Μαρόκου είναι και το κατεχόμενο τμήμα της Δυτικής Σαχάρας.
Με γνώμονα ακριβώς αυτά τα στοιχεία, διαμορφώνουν τη στάση τους απέναντι στο ζήτημα και καθορίζουν, με τον τρόπο αυτό σε σημαντικό βαθμό και την όποια εξέλιξη, και όσες ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν επιλέξει να διατυπώσουν θέσεις και αναλάβουν πρωτοβουλίες και εκτός του πλαισίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι η Ισπανία, σε γενικές γραμμές, τηρεί μια εξισορροπητική στάση καθώς στο έδαφός της φιλοξενεί μεγάλο αριθμό μεταναστών Σαχράουι αλλά και μεγάλο αριθμό Μαροκινών μεταναστών. Αν και επιδιώκει να καλλιεργεί την εντύπωση ότι διάκειται θετικά απέναντι στα αιτήματα του Μετώπου Polisario, το οποίο διατηρεί πολυπληθή επίσημη παρουσία στη χώρα, η Ισπανία προσπαθεί, παράλληλα, να συντηρήσει και τις στενές σχέσεις της με το Μαρόκο,  κυρίως στον τομέα της ασφάλειας και του ελέγχου των συνόρων με έμφαση από το 2004 και μετά, γεγονός που, επί του πρακτέου, οδηγεί σε σταδιακή εγκατάλειψη του υψηλότερου τόνου, που παλαιότερα είχε χρησιμοποιήσει, απέναντι στην μαροκινή κατοχή. έμμεση υποστήριξη της μαροκινής κατοχής.
Η ευρωπαϊκή δύναμη που διατηρεί την πιο απροκάλυπτα θετική στάση απέναντι στο Μαρόκο και η οποία έχει πολλάκις διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο να μπλοκαριστούν αποφάσεις σε βάρος του σε ευρωπαϊκό επίπεδο με αφορμή τη Δυτική Σαχάρα, είναι η Γαλλία, η οποία έχει στενότατες οικονομικές σχέσεις με το αραβικό βασίλειο. Οι γαλλικές επιχειρήσεις είναι αυτές που έχουν τις περισσότερες επενδύσεις στο Μαρόκο ενώ η γαλλική αγορά είναι ο κύριος εμπορικός εταίρος του Ραμπάτ. Χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο ο Πρόεδρος Σαρκοζί, στην τελευταία του επίσκεψη στο Ραμπάτ, υπέγραψε συμφωνίες 3 δισεκατομμυρίων ευρώ ενώ στο Μαρόκο φιλοξενείται η μεγαλύτερη γαλλική κοινότητα στο εξωτερικό.
Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, το γιατί η γαλλική ηγεσία υιοθέτησε εξαρχής την τελευταία και προκλητικότερη θέση του Μαρόκου, κατά την οποία το ζήτημα της Δυτικής Σαχάρας είναι διμερές θέμα μεταξύ του Μαρόκου και της Αλγερίας. Δεν θα πρέπει, επίσης, να παραλείψει κανείς την επιμονή του Παρισιού να σχηματιστεί η Ευρω-μεσογειακή ένωση, με συμμετοχή του Μαρόκου, χωρίς να υπάρχει καμία μνεία για το ζήτημα της κατοχής στη Δ. Σαχάρα, κάτι που τελικά η γαλλική διπλωματία το πέτυχε.
Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, έχουν προχωρήσει σε σταδιακη σύσφιγξη των σχέσεων με το Μαρόκο, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο της λεγόμενης αντιτρομοκρατικής συνεργασίας, και, σύμφωνα με πληροφορίες, συζητάται ακόμη και η δημιουργία κάποιου είδους αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στο μαροκινό έδαφος. Αν και θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Ουάσινγκτον, στο συγκεκριμένο ζήτημα της Δυτικής Σαχάρας δεν έχει πάρει ιδιαίτερα αρνητικές θέσεις απέναντι στα αιτήματα του Μετώπου Polisario, το σίγουρο είναι ότι  κριτήριο της οποιασδήποτε τοποθέτησής της είναι η διασφάλιση των συμφερόντων της στην αφρικανική ήπειρο. Και το Μαρόκο μπορεί να αξιοποιηθεί ως «βάση» για επέκταση της επιρροής της στην μαύρη ήπειρο και σε περιοχές, όπως είναι η υποσαχάρεια Αφρική, στις οποίες, κατ’ ουσίαν, δεν έχει εδραιωμένη παρουσία.
Οι παλινωδίες της ΕΕ
Πολλές φορές, το μέτωπο Polisario παρομοιάζει τα τεκταινόμενα επί του εδάφους της Δυτικής Σαχάρας με ό,τι συμβαίνει στην Κύπρο ή το Παλαιστινιακό. Αλλεπάλληλες αποφάσεις του ΟΗΕ υπέρ των αιτημάτων και των δικαιωμάτων των Σαχράουι, διαδοχικές διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες αλλά καμία ουσιαστική άσκηση πίεσης προς την κατοχική δύναμη, το Μαρόκο.
Μόνο που και στην Κύπρο και στο Παλαιστινιακό καθοριστικά αρνητικός, σε σημαντικό βαθμό, είναι ο ρόλος των ΗΠΑ. Αντίθετα, στην περίπτωση της Δυτικής Σαχάρας, τον πιο κομβικό αρνητικό ρόλο κατέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο ως ξεχωριστές χώρες, αλλά και ως σύνολο, αποδεικνύοντας σε πόσο λάθος κατεύθυνση είναι οι αντιλήψεις που ήθελαν την Ένωση να εξελίσσεται, τουλάχιστον σε διεθνές διπλωματικό επίπεδο, στο αντίπαλο δέος της ..«άδικης και κακής» αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, σαν να επρόκειτο για ζήτημα μόνο προθέσεων και όχι οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων.
Αν και ορισμένες ευρωπαϊκές ηγεσίες έχουν, κατά καιρούς,  αδύναμα ταχθεί υπέρ της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας (σε αυτές δεν περιλαμβάνονται επισήμως οι ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά περιλαμβάνεται πχ οι ισπανικές) και παρά το ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει, κατά καιρούς, ορισμένες «θετικές» αποφάσεις υπό την μορφή ευχολογίων, η στάση της ΕΕ, συνολικά, είναι αρνητική απέναντι στη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας της Δυτικής Σαχάρας. Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ, λόγω των συμφωνιών (οικονομικών και εμπορικών) που έχει με το Μαρόκο, είναι, ίσως, ο κατεξοχήν παράγοντας που θα μπορούσε ν’ ασκήσει πιέσεις για άρση της κατοχής, και παρά τις επαναλαμβανόμενες «ανθρωπιστικές» της ανησυχίες και διακηρύξεις, δεν το έχει κάνει ποτέ.
Αντίθετα, έχει προχωρήσει σε ακόμη πιο αρνητικές θέσεις αναβαθμίζοντας σε προνομιακό επίπεδο τις σχέσεις της με το Μαρόκο. Η όλη διαδικασία στηρίζεται σε μια συμφωνία αλιείας με το Ραμπάτ, όπου οι Βρυξέλλες αποδέχτηκαν να συμπεριληφθούν στα μαροκινά χωρικά ύδατα, θαλάσσιες περιοχές που ανήκουν στη Δυτική Σαχάρα. Η θαλάσσια περιοχή της κατεχόμενης Δυτικής Σαχάρας είναι από τις πλέον πλούσιες σε ψάρια και οι, εκεί, επενδύσεις έχουν εκτιναχθεί, σε σημείο τέτοιο που, εκτός όλων των άλλων, καταγγελίες γίνονται από περιβαλλοντικές οργανώσεις. Η συμφωνία αυτή (2009) έχει παγώσει σήμερα, μετά από προσφυγή του Μετώπου Polisario στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που έκρινε ως παράνομη την επέκταση της συμφωνίας στα κατεχόμενα εδάφη. Εντούτοις, όπως όλα δείχνουν, κάποιο σχετικό «παραθυράκι» θα βρεθεί.
Μόλις λίγες ημέρες μετά το αιματηρό περιστατικό στο καταυλισμό έξω από τη Λααγιούν (9 Νοεμβρίου), το Μέτωπο Polisario προειδοποίησε ότι η «ξεχασμένη φωτιά» της Δυτικής Σαχάρας βρίσκεται πολύ κοντά στην «αναζωπύρωση» αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν αποκλείει την προοπτική να «ξαναπάρει τα όπλα» και να δώσει τέλος στην εκεχειρία του 1991. Συμπλήρωσε ότι το παρατεταμένο τέλμα και οι αλλεπάλληλες κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των δικαιωμάτων των Σαχράουι εξωθούν σε κλιμάκωση της έντασης, αφού, όπως επισήμανε, τα 20 χρόνια κατάπαυσης του πυρός δεν έχουν αποφέρει τίποτε καλό για τους Σαχράουι, οι οποίοι έχουν εισπράξει αδιαφορία. Κατά το Polisario, δε, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μετατραπεί, με την πολιτική της απέναντι στο ζήτημα, σε μέρος του προβλήματος.
Είναι προφανές ότι η περιθωριοποίηση του ζητήματος, επί χρόνια, από τα ΜΜΕ και κυρίως τα ευρωπαϊκά σχετιζόταν κυρίως με πολιτικές επιλογές (να μην υπάρχει ενημέρωση για να μην υπάρξουν τυχόν αντιδράσεις) και όχι με τη βαρύτητα του ίδιου του ζητήματος, το οποίο παραμένει πάντα ανοιχτή πληγή, αφού ο λαός των Σαχράουι, όπως και η γη του παραμένει, κατά κύριο λόγο, υπό κατοχή. Είναι, δυστυχώς, επίσης προφανές ότι μια ενδεχόμενη στρατιωτική ανάφλεξη δεν θα έχει συνέπειες μόνο στο Μαρόκο ή την Αλγερία ή τις υπόλοιπες γειτονικές αφρικανικές χώρες, αλλά θα επηρεάσει σημαντικά όλη την μεσογειακή Ευρώπη.



http://www.inprecor.gr/