Εκείνος που του υποκλίθηκαν όλοι

Της Μαρίκας Λυσιάνθη

Κανείς δεν θα μπορούσε φυσικά να φανταστεί ότι το κλάμα ενός μωρού, το οποίο ακούστηκε για πρώτη φορά σε αυτόν τον κόσμο, σαν σήμερα στις 2 Νοεμβρίου του 1911, θα διεκδικούσε και θα εξασφάλιζε μια περίοπτη θέση στην αιωνιότητα. Θα άφηνε πίσω του έργο επίκαιρο για κάθε γενιά, που θα συγκινούσε τους ανθρώπους όλων των εποχών και των κοινωνιών. Και θα τους παρακινούσε σε διαρκή ανατροπή. Ακόμη και του καθενός με τον εαυτό του.

Ο ποιητής του Αιγαίου, ο πραγματικά μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης(Αλεπουδέλλης ήταν το πραγματικό επώνυμό του), γεννήθηκε σαν σήμερα στο Ηράκλειο της Κρήτης, το 1911. Ίσως να βοήθησε και αυτό, το γεγονός ότι γεννήθηκε στην Κρήτη, που ανά τους αιώνες παράγει το κάτι διαφορετικό, στην πολιτική, την κουλτούρα, τη διανόηση, τις τέχνες και τα γράμματα.

Η διαδρομή του ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδας. Και όπως συμβαίνει με τα έργα της πραγματικής διανόησης, η απήχηση της έμπνευσής του κατήργησε τους πεπερασμένους χρονικούς προσδιορισμούς. Το 1979, βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, και το σκεπτικό της απόφασης είναι άξιο αναφοράς: «Για την ποίηση που, με φόντο την ελληνική παράδοση, με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική οξύνοια, ζωντανεύει τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία».

Πόσο αμιγώς ελληνική, είναι μια τέτοια θεώρηση! Αλλά και ταυτόχρονα, πόσο εύκολα μπορεί να ταυτιστεί μαζί της, κάθε σπιθαμή γης αυτού του πλανήτη, και οι άνθρωποι που κατοικούν εκεί.

Όταν ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε το «Άξιον Εστί», η συλλογική εθνική ανάταση που εξακολουθούν να νιώθουν οι γενιές που το ακούν, απέδειξε πόσο δυνατά και διαχρονικά νοήματα, μπορούν να κομίζουν οι λέξεις.

Πολλές φορές, ακόμη και οι αρνήσεις, ή η απουσία που επιλέγει κάποιος ως στάση ζωής απέναντι στα πράγματα, τον χαρακτηρίζουν, και αποδεικνύουν περίτρανα τις πιο φωτεινές πτυχές της προσωπικότητάς του.

Ο Ελύτης, αρνήθηκε στον φίλο του, Κωνσταντίνο Καραμανλή, να είναι υποψήφιος με τη Νέα Δημοκρατία, στις εκλογές του 1977. Όχι επειδή δεν πίστευε τις αρχές του Εθνάρχη, αλλά διότι δεν επιθυμούσε να κομματικοποιήσει την υστεροφημία του. Και, ακόμη, το 1977 πάλι, αρνήθηκε την αναγόρευση του σε Ακαδημαϊκό. Έτσι απλά…

«Η τέχνη είναι η μόνη εναπομένουσα πολέμιος της ισχύος που κατάντησε να έχει στους καιρούς μας η ποσοτική αποτίμηση των αξιών», είναι μια αποστροφή από τον λόγο του Οδυσσέα Ελύτη, στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Πόσο δίκιο είχε…

Η Μαρίκα Λυσιάνθη είναι ιστοριοδίφης

statesmen