Υπόγεια ζωή...

Tου Παντελη Μπουκαλα

Με αγωνία, όπως όλοι πιστεύω, παρακολουθώ πάνω από δυο μήνες τώρα την περιπέτεια των 33 εγκλωβισμένων μεταλλωρύχων της Χιλής. Κρατάει από παλιά η συμπάθεια για τη μακρινή χώρα, από τον καιρό του Αλιέντε και του Νερούδα. Στον Πάμπλο Νερούδα, άλλωστε, παρά στα ιστοριογραφήματα ή στα εφημεριδογραφήματα, χρωστάω τα λιγοστά που ξέρω για τη «μάνα των μετάλλων», όπως την όρισε ο ποιητής στο «Κάντο Χενεράλ». «Το ορυχείο είναι για τον Νερούδα η νύχτα της Ιστορίας» έγραφε η μεταφράστριά του Δανάη Στρατηγοπούλου σχολιάζοντας το «Γενικό Ασμα» (κυκλοφορεί στις εκδόσεις «Τυπωθήτω») και συμπλήρωνε: «Ο κεφαλαιώδης καθορισμός του Λαού σαν Ανθρωπότητα Υπόγειας Ζωής βρίσκει στους ανθρακωρύχους συγκεκριμένη τη λαβή που δίνει μεγαλύτερη δύναμη στο σύμβολο». Ακόμα και το χιλιάνικο κρασί, για τον Νερούδα άλλο δεν είναι παρά «το αίμα ενός υποχθόνιου λαού [...] είναι μεταλλωρύχοι που ζούνε / εδώ κι αιώνες βγάζοντας / φωτιά απ’ την παγωμένη γη».
Σαν σύμβολο ακριβώς αντιμετωπίστηκε το δράμα και ο αγώνας των μεταλλωρύχων. Τα σύμβολα, όμως, το ξέρουμε και από τα δικά μας, είναι ευάλωτα, υπόκεινται σε πολλές (και αλληλοσυγκρουόμενες) αναγνώσεις, ερμηνείες και χρήσεις. Αλλα σημαίνει η «ζωή εν τάφω» των εγκλωβισμένων για τους δικούς τους, άλλα για την πολιτική τάξη (που, παρά να αναζητήσει τις ευθύνες της για το αν το ορυχείο λειτουργούσε τηρώντας τις προδιαγραφές, διάλεξε να επενδύσει συναισθηματικά και πολιτικά στην περιπέτεια) κι άλλα για τα ΜΜΕ, τοπικά και διεθνή, που έστησαν το δικό τους πανηγύρι - δεν είναι αλλωστε προνόμιο δικό μας η σχεδόν κορακοειδής εκμετάλλευση αλλοτρίων παθημάτων.
Δεν ξάφνιασε, ως εκ τούτου, ιδιαίτερα η πληροφορία ότι, κατόπιν σκέψεων και συσκέψεων, οι μεταλλωρύχοι που θα ανεβούν πρώτοι από την υποχθόνια εστία τους στο φως του πάνω κόσμου (και των αδηφάγων προβολέων) είναι όσοι έδειξαν μέχρι τώρα πως έχουν κάποια άνεση με τα μέσα ενημέρωσης. Χρειάζεται, η αλήθεια αυτή είναι, τεράστιο κουράγιο και χιούμορ επίσης, για να αντιμετωπίσει κανείς την αναμενόμενη συντριπτική ερώτηση: «Πώς νιώθετε;» Και χρειάζεται ακόμα περισσότερο κουράγιο για να αποφασίσει να μην εκτεθεί στη διαρκή δημοσιότητα και στα «συμβόλαια αξιοποίησης» (δημοσιογραφικής, τηλεοπτικής, κινηματογραφικής).
Υπάρχει η ελπίδα ότι θ’ αντέξουν. Κι αν όχι όλοι, πολλοί. Αυτό τουλάχιστον υποδεικνύει η είδηση πως οι μεταλλωρύχοι αντιδικούν όχι για το ποιος θα ανέβει με τους πρώτους, να σωθεί μια ώρα αρχύτερα, αλλά για το ποιος θα μείνει ώς το τέλος, για να βοηθήσει τους υπόλοιπους συντρόφους του, με τους οποίους μοιράστηκε τη γεύση του θανάτου, δηλαδή ό,τι περισσότερο εξανθρωπίζει τον άνθρωπο. Οι ελπίδες ότι ο πάνω κόσμος, εγκλωβισμένος στη δική του λογική, θα τους καταλάβει και θα τους σεβαστεί είναι σαφώς λιγότερες.