Millennium Development Goals: Ηθικό καθήκον ή απόλυτη αναγκαιότητα;

Του Γιώργου Γιούλου*

Ολοκληρώθηκε χθες στη Νέα Υόρκη η διάσκεψη κορυφής του ΟΗΕ (σε επίπεδο αρχηγών κρατών), η οποία εκτίμησε την πορεία προς την επίτευξη των οκτώ (8) Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Millennium Development Goals - MDG) όπως αυτοί είχαν συμφωνηθεί στην αρχική Διάσκεψη του 2000.

Η Διάσκεψη του 2000 και η Διακήρυξη της Χιλιετίας αποτύπωσαν την αίσθηση αισιοδοξίας που συνοδεύει στιγμές μετάβασης από μια εποχή σε μια άλλη. Οι οκτώ γενικοί στόχοι που καθορίστηκαν αποτυπώνουν τις προβληματικές «περιοχές» για τον πληθυσμό του πλανήτη:

φτώχεια, έλλειψη εκπαίδευσης, ανισότητα των φύλων, παιδική θνησιμότητα, μητρική θνησιμότητα, ασθένειες και επιδημίες, περιβαλλοντική υποβάθμιση, απουσία παγκόσμιας συνεργασίας για την ανάπτυξη.

Για όσους έχουν την εμπειρία των αναπτυγμένων χωρών οι πιο πάνω περιοχές βρίσκονται στο περιθώριο της ζωής και της καθημερινότητάς τους, ή εμφανίζουν διαφοροποιημένο περιεχόμενο. Η φτώχεια, η ανισότητα των φύλων και η περιβαλλοντική υποβάθμιση έχουν, για παράδειγμα, διαφορετικό περιεχόμενο για τον κάτοικο του Brooklyn της Νέας Υόρκης, της Αθήνας, της Kibera στο Nairobi, της Freetown στη Sierra Leone κλπ.

Αυτό έχει ως συνέπεια ότι για τους ηγέτες των αναπτυγμένων χωρών η επίτευξη των στόχων σχετίζεται με το ηθικό καθήκον και την υποχρέωση για βοήθεια ενώ αντίθετα για τους ηγέτες των αναπτυσσόμενων χωρών σχετίζεται με την άμεση επίλυση πραγματικών και επιτακτικών προβλημάτων, για το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού των χωρών τους.

Η διαφοροποίηση αυτή αποτυπώνεται τόσο στην εξειδίκευση των γενικών στόχων σε επιμέρους όσο και στην πορεία υλοποίησης τους μέχρι σήμερα. Το ηθικό καθήκον των αναπτυγμένων αποτυπώνεται στη ρητορεία και το πομπώδες ύφος στόχων όπως: Η εξαφάνιση της φτώχειας και της πείνας.

Η αναγκαιότητα των αναπτυσσόμενων αποτυπώνεται στον επιμέρους στόχο: Να μειωθεί στο μισό ο πληθυσμός που ζει με λιγότερο από 1 US$ δολάριο την ημέρα. Ένα ολόκληρο δολάριο την ημέρα…

Αξίζει να δει κανείς τα μέχρι σήμερα δεδομένα για τον πιο πάνω επιμέρους στόχο: Από το 1990 έως το 2005 ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας των 1.25 US$ την ημέρα, μειώθηκε από 1.8 δισεκατομμύρια σε 1.4 δις.

Η διαφορά στη θέση από την οποία εκτιμάται το πρόβλημα και από την οποία προτείνονται οι λύσεις είναι φανερή και στην πορεία για την επίτευξη του όγδοου στόχου: την ανάπτυξη Παγκόσμιας συνεργασίας για την ανάπτυξη και πιο συγκεκριμένα για την παροχή αναπτυξιακής βοήθειας από τις αναπτυγμένες στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τα μέχρι σήμερα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο πέντε χώρες (Δανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) συνεισφέρουν με ποσοστό που καλύπτει το στόχο του ΟΗΕ, δηλαδή 0.7 % του συνολικού εθνικού εισοδήματος (Combined National Income) των αναπτυγμένων χωρών. Το σύνολο της συνεισφοράς βρίσκεται σήμερα συνολικά στο επίπεδο του 0.31%, πολύ κάτω από τον επιδιωκόμενο στόχο.

Η διαφορά στη θέση είναι εμφανής και στον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες των αναπτυγμένων κρατών «μεταφράζουν» τα προβλήματα των αναπτυσσομένων στην δική τους πραγματικότητα: Ο Βρετανός Αναπληρωτής Πρωθυπουργός και επικεφαλής των «Φιλελεύθερων Δημοκρατών», Nick Clegg, δήλωσε χαρακτηριστικά: “We have a job to explain to people back home that this isn't only the right thing to do for moral reasons, to heal the grotesque divisions between wealth and poverty in the world, to tackle human suffering, to restore a greater sense of balance between one part of the world and another, but that it's also in our own financial and our enlightened self-interest[1] – 22 of the 24 countries that are furthest away from the MDGs are steeped in conflict. Conflict breeds radicalism, extremism, terrorism” (Guardian 22-9-2010: http://www.guardian.co.uk/global-development/2010/sep/22/millennium-development-goals-governments-pledge).  

Οι δηλώσεις του N.Clegg, αποκωδικοποιούν τον τρόπο σκέψης των ηγετών των αναπτυγμένων χωρών, αλλά μας δείχνουν επίσης πως «μεταφράζονται» τα προβλήματα των αναπτυσσομένων στις δυτικές κοινωνίες. Αυτό που απασχολεί στην πραγματικότητα τις αναπτυγμένες χώρες είναι η ροή των μεταναστών (υπονοείται στις δηλώσεις του N.Clegg για ριζοσπαστικότητα και εξτρεμισμό) και η απειλή της τρομοκρατίας, η οποία επίσης συνδέεται – έμμεσα ή έστω χωρικά – με τις πιο πάνω περιοχές προβλημάτων.

Η διαφορά στη θέση και στην ερμηνεία μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, όσον αφορά σε θέματα βοήθειας, ανάπτυξης, φτώχειας, επιδημιών, πείνας, κατοικίας, περιβαλλοντικής υποβάθμισης, χρέους κλπ, είναι η σημαντικότερη αιτία για την - μερική έστω – αποτυχία των δεσμεύσεων για την επίτευξη των Στόχων της χιλιετίας, μέχρι σήμερα.

Η αισιοδοξία συνεχίζει να κυριαρχεί στις συναντήσεις κορυφής των Σεπτεμβριανών Γενικών Συνελεύσεων του ΟΗΕ αλλά το ερώτημα είναι πότε θα αγγίξει τις επιμέρους συνόδους που σχετίζονται με όλα αυτά τα θέματα. Σε αυτές τις συνόδους η κυριαρχία αυτού που ο N.Clegg κατονομάζει ως “our own financial and our enlightened self-interest” οδηγεί σε διατήρηση των σχετικών θέσεων των χωρών του αναπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου δηλαδή σε ανισότητες και τέλμα. Θυμίζουμε εδώ το Kyoto 1997, την Copenhagen 2009, την παρούσα φάση του γύρου διαπραγματεύσεων για το Διεθνές Εμπόριο (Doha Development Agenda) αλλά και τις συναντήσεις των G8 και G20 για σχετικά θέματα. Αυτό που τελικά περιμένουν όσοι ζουν στην καθημερινότητά τους τη φτώχεια, την πείνα, τις επιδημίες, την παιδική θνησιμότητα και την περιβαλλοντική υποβάθμιση είναι η ουσιαστική εμπλοκή των αναπτυγμένων χωρών και η βοήθεια η οποία δίνει άμεσες, χειροπιαστές, λύσεις. Η αλλαγή οπτικής των αναπτυγμένων χωρών είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Γιώργος Γιούλος

1. Πληροφορίες για το MDG SUMMIT 2010 εδώ:

http://www.un.org/en/mdg/summit2010/ και εδώ: http://www.un.org/millenniumgoals/

2. Για μια εκτίμηση της πορείας των στόχων, ένα άρθρο της Elizabeth Dickinson από το περιοδικό Foreign Policy, εδώ: http://www.foreignpolicy.com/articles/2010/09/20/save_the_world_clock

---

[1] Δική μας υπογράμμιση.

*O Γιώργος Γιούλος είναι Κοινωνιολόγος, με Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Υποψήφιος Διδάκτορας στην Οικονομική Θεωρία. 

Εργάζεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και είναι Γενικός Γραμματέας της Ομοσπονδίας Συλλόγων του Υπουργείου Εσωτερικών