Η «μυστική ομάδα» του ευρώ, η Καγκελάριος Merkel και η Ελλάδα

Αίσθηση έχουν προκαλέσει στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημοσιεύματα που κάνουν λόγο για τη σύσταση «μυστικής ομάδας» για τη σωτηρία του ευρώ, από την εποχή της κατάρρευσης της Lehman Brothers το 2008.

Αυτή η «ομάδα κρούσης» ποτέ δεν ανακοινώθηκε επίσημα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ πήρε και το όνομα «η ομάδα που δεν υπάρχει». Η αποστολή της; Να δημιουργήσουν ένα σχέδιο το οποίο και θα αποτρέπει ενδεχόμενη χρεοκοπία μίας χώρας μέλους της ευρωζώνης, η οποία θα απειλεί το οικοδόμημα της ζώνης του ευρω.

Όταν ξεκίνησαν τα προβλήματα στην Ελλάδα στις αρχές του έτους, η ομάδα, η οποία μέχρι τότε δεν είχε γίνει αντιληπτή από το ευρύ κοινό, δεν είχε ακόμη αποφασίσει ποια τακτική θα ακολουθούσε. Αποτέλεσμα; Η ηγεσία της Ευρώπης να λάβει την τελική απόφαση σωτηρίας της Ελλάδας μόλις την τελευταία στιγμή. Η αίσθηση που άφηναν οι Ευρωπαίοι ήταν ότι δεν ήταν προετοιμασμένοι για τις δύσκολες ώρες.

Σύμφωνα με πληροφορίες της Wall Street Journal, η ομάδα αυτή είχε πιέσει επικίνδυνα την άνοιξη τη ευρωζώνη σε πραγματική κατάρρευση. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας, εάν τελικά δε συμφωνούσαν η Γαλλία και η Γερμανία σε ένα μηχανισμό στήριξης των αδύναμων χωρών τότε η διάσπαση θα ήταν γεγονός. Μάλιστα, για του λόγου το αληθές η εφημερίδα επικαλείται ανεπίσημα σχόλια της Γαλλίδας Υπουργού Οικονομικών Christine Lagarde. Ένα κύμα αθετήσεων υποχρεώσεων από τις κυβερνήσεις της ευρωπαϊκής περιφέρεια θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα κρίση στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, με ακόμη χειρότερες συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία από την κατάρρευση της Lehman.

Η κρίση αυτή δεν έφερε στην επιφάνεια μόνο τα προβλήματα άμεσων και ευέλικτων αποφάσεων που αντιμετωπίζει η ζώνη, αλλά και οι διαφορές στην πολιτική και οικονομική νοοτροπία μεταξύ Βορρά και Νότου. Μόνο υπό τον «πέλεκη της κατάρρευσης» οι ευρωπαίοι ηγέτες οδηγήθηκαν σε ένα κοινό συμπέρασμα και δράση για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης; Ο ρόλος της «μυστικής ομάδας» να εκμηδενιστεί, και την τύχη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος να την κρατούν στα χέρια τους μόνο δύο άνθρωποι: Ο Γάλλος πρόεδρος Nicolas Sarkozy και η Γερμανίδα Καγκελάριος Angela Merkel. Ο πρώτος είδε την κρίση ως ευκαιρία να αποδείξει στους Γάλλους ότι δεν έχει χάσει τις ηγετικές του ικανότητες, τη στιγμή μάλιστα που η δημοτικότητα του έπεφτε, ενώ η δεύτερη δοκίμασε μία από τις χειρότερες στιγμές της καριέρας της, δείχνοντας ένα παγερό πρόσωπο απέναντι στους «φτωχούς εταίρους» της. Η διαφορά αυτή μπορεί να κάμφθηκε με την έγκριση του πακέτου διάσωσης, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για όλες τις χώρες της ζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα, και να αποσυμπίεσε λίγο τις αγορές, ωστόσο η ομαλότητα δεν έχει περιέλθει στις αγορές.

Η ευρωζώνη έχει σοβαρά προβλήματα. Μάλιστα, έχουν αρχίσει από τον Οκτώβριο του 2008, όταν και η Ουγγαρία δεν μπορούσε να αντλήσει από τις αγορές κεφάλαια και αναγκάστηκε να απευθυνθεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τα εργαλεία να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Μάλιστα η παρουσία του ΔΝΤ στους ευρύτερους κόλπους της ΕΕ αντιμετωπίστηκε με πολύ σκεπτικισμό από τους τεχνοκράτες της Ευρώπης, με αποκορύφωμα τον Μάρτιο του 2009, όταν ο Γάλλος υπουργός οικονομικών Xavier Musca δημοσιοποίησε την πρόθεση να παραιτηθεί από πρόεδρος της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής, έναν φορέα που διαχειρίζεται την οικονομική πολιτική. Ενημερώνοντας τον διάδοχό του, Thomas Wieser, ανέφερε ότι "υπάρχει μια ομάδα που δεν υπάρχει." Μάλιστα, πολλοί είχαν λάβει αυτή τη δήλωση ως μία προσπάθεια προιδεασμού για το τι θα επακολουθούσε, καθώς μεταξύ άλλων είχε εφιστήσει την προσοχή για τις χώρες της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Ισπανίας.

Οι διαφορές είχαν αρχίσει να γίνονται εμφανείς. Το θέμα της χρηματοδότησης των αδύναμων χωρών είχε τεθεί επί τάπητος. Τα ευρωομόλογα ήταν μάλιστα ένα από τα μείζονα προβλήματα που έθετε η «μυστική ομάδα» και έβρισκε την αντίδραση των συντηριτικών Γερμανών. Όσο εξελισσόταν η κρίση στον ευρωπαϊκό χώρο, και η Ελλάδα βρισκόταν στο επίκεντρο, οι διαφωνίες Βερολίνου – Παρισίου γίνονταν πιο έντονες. Η άνοιξη του 2010 κορύφωσε τις διαφωνίες. Ενώ οι Ευρωπαίοι προσπαθούσαν να υποβαθμίσουν το ελληνικό ζήτημα, οι αγορές το αναδείκνυαν ακόμη περισσότερο.

Κι ενώ η «μυστική ομάδα» επισήμανε διαρκώς τα προβλήματα της Ελλάδας και τις επιπτώσεις του στις υπόλοιπες χώρες της ζώνης, το Βερολίνο επέμενε να τηρεί κριτική στάση. Μάλιστα, ακόμη και η «αφρόκρεμα» των Γερμανών νομικών προσπάθησαν μέσω του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου να μπλοκάρουν οποιαδήποτε παρέμβαση στην Ελλάδα. Τη νύχτα της παραμονής της Συνόδου Κορυφής της 11ης Φεβρουαρίου, η κα Μέρκελ κάλεσε τους άλλους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Σαρκοζί, και κατέστησε σαφές ότι θα ασκήσει βέτο σε οποιαδήποτε υπόσχεση για βοήθεια προς την Ελλάδα, εάν η Αθήνα δε δεσμευτεί για σκληρά μέτρα ώστε να αναμορφώσει την οικονομία της.

Υπενθυμίζεται εδώ ότι η καγκελάριος είχε παλέψει για να διαψεύσει τις εικασίες σχετικά με μια επικείμενη διάσωση της Ελλάδας, όταν ο επικεφαλής της μεγαλύτερης τράπεζας της Γερμανίας, Deutsche Bank, Josef Ackermann, μυστηριωδώς εμφανίστηκε στην Αθήνα για διαβουλεύσεις με Έλληνες. Ο κ. Ackermann είχε θέσει ως λύση την ιδέα για παροχή στην Ελλάδα βοήθειας έως και 30 δις ευρώ, τα οποία θα μοιράζονταν μεταξύ Γαλλίας –Γερμανίας και ευρωπαϊκών τραπεζών.

Κιεν μέσω γερμανικού εμφυλίου, μεταξύ Ackerman – Merkel, η παρέμβαση του Γάλλου προέδρου ήταν καθοριστική. Η επιμονή του στη βοήθεια της Ελλάδας ήταν αυτη που τελικά κυριάρχησε και δόθηκε μία έστω και προσωρινή λύση στο πρόβλημα της ζώνης. Μάλιστα, οι υπόλοιποι ευρωπαίοι ηγέτες είχαν ταχθεί με το μέρος του Γάλλου προέδρου, κατηγορώντας την Α. Μερκελ ότι εξυπηρετεί την αποκατάσταση του δικού της εσωτερικού προφίλ, εν όψει και των εσωτερικών περιφερειακών εκλογών της 9ης Μαΐου.

Στο μεσοδιάστημα της απόφασης για βοήθεια και την ενεργοποίηση του μηχανισμού από την Ελλάδα, οι διαβουλεύσεις στην ΕΕ ήταν εξαιρετικά έντονες. Η Ευρώπη δεν ήθελε επουδενί να αναμειχτεί το ΔΝΤ. Το ίδιο συνέστησε και η «μυστική ομάδα». Ωστόσο οι Γερμανοί ήθελαν να περάσουν όσο το δυνατό πιο ομαλά το σχέδιο διάσωσης της Ελλάδας στην ήδη δυσαρεστημένη γερμανική κοινή γνώμη. Η διαφωνία κορυφώθηκε πριν από την τακτική εαρινή σύνοδο κορυφής του ευρύτερου ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 25 Μαρτίου. Η Γερμανία ήθελε το ΔΝΤ να είναι μέρος οποιουδήποτε πακέτου δανειοδότησης της Ελλάδας, και μόνο αν είχε εξαντληθεί κάθε άλλης μορφής δράση.

Ο κ. Σαρκοζί διαμαρτυρήθηκε για τη συμμετοχή του ΔΝΤ, της οποίας ο μεγαλύτερος μέτοχος είναι η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Η Ευρώπη δεν μπορεί να αφήσει "τους Αμερικανούς" να αποφασίσουν ποιος θα πάρει πίστωση στην Ευρώπη, είπε.

Η Γερμανία φάνηκε αμετακίνητη. Δε συμμετείχε διαφορετικά. Μάλιστα, κατάφερε να περάσει την άποψη της ότι ένα πακέτο 30 δις. Ευρώ ετησίως με τη συμμετοχή επιπλέον 15 δις. Ευρώ από το ΔΝΤ θα ήταν αρκετό να καλύψει τις ανάγκες της χώρας και να ηρεμήσει τις αγορές. Η άποψη της πέρασε, σε αντίθεση μάλιστα και με τη «μυστική ομάδα».

Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται η πρόταση της Γερμανίας, δεν αποδεικνύεται αρκετή.

Aλεξάνδρα Τόμπρα
www.bankingnews.gr