Η παρακμή των ΗΠΑ στο διεθνές στερέωμα

Στο μυθιστόρημα Super Sad True Love Story, ο συγγραφέας Gary Shteyngart περιγράφει ένα όχι τόσο μακρινό μέλλον, όπου οι ΗΠΑ έχουν χρεοκοπήσει, και πέφτουν στα χέρια των Κινέζων τραπεζιτών, με αποτέλεσμα να προκληθούν ένοπλες συγκρούσεις και κατάρρευση του κράτους. Η εικόνα της παρακμής που περιγράφεται, κάνει τον αναγνώστη να αναρωτηθεί αν αυτό είναι όντως το μέλλον. Σε κάποιο πρόσφατο άρθρο της New York Times, περιγράφεται ένας ανάλογος «εφιάλτης» υπό μορφήν αλληγορίας. Η Αμερική είναι ένα υπέρβαρο αγόρι με μεγάλη αυτοπεποίθηση, που χάνει ένα αγώνα δρόμου απέναντι σε ένα ανταγωνιστικό  κινεζάκι. Και τα δυο παραδείγματα, αποδεικνύουν πως η αίσθηση της παρακμής, έχει πλέον αποτυπωθεί στα αμερικανικά κύτταρα.
Τίποτα δεν είναι σίγουρο. Αλλά κανένας δεν θα στοιχημάτιζε το σπίτι του πως οι ΗΠΑ θα ξεπεράσουν την ελαφρότητα της κουλτούρας τους, την ιδεολογική παράλυση της πολιτικής τους, και την μεγάλη αυτοπεποίθηση στα δίκαιά τους, έτσι ώστε να ξεπεράσουν την απουσία κρίσιμων επενδύσεων, τη πτώση του ανθρώπινου κεφαλαίου, κλπ. Μια ακόμη γενιά, όπως η σημερινή, που ξεπουλάει τα εθνικά κεφάλαια, και οι Αμερικάνοι θα τρέχουν πίσω από τα κινεζικά δολάρια.
Οι ΗΠΑ παραμένουν χωρίς αντίπαλο σε οικονομική και στρατιωτική ισχύ. Αυτό συμβαίνει επειδή πολύ απλά κανένα άλλο κράτος δεν έχει τη διάθεση ή τη δυνατότητα να αναλάβει. Ούτε η Κίνα. Όμως κανένας δεν σέβεται ή φοβάται την Αμερική, όπως γίνονταν πριν κάποιες δεκαετίες. Και η Αμερική άρχισε να εξαντλεί τις δυνατότητες της την ίδια ώρα που οι διεθνείς της υποχρεώσεις αυξάνονται. Υπόσχεται πολλά, αλλά δεν μπορεί να τα πληρώσει. Οι ηγέτες της θα πρέπει να κάνουν οικονομία στα διεθνή. Οι ανθρωπιστικές παρεμβάσεις σε στυλ Βαλκανίων ή Σομαλία δεν θα πρέπει να επαναληφθούν. Το ίδιο και οι παρεμβάσεις σε απολυταρχικές χώρες με σκοπό την εγκαθίδρυση δημοκρατίας. Ακόμη και οι ειρηνικές αποστολές παραείναι δαπανηρές. Η πολιτική της «δόμησης κρατών» πρέπει να εκλείψει για πάντα από την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Ο αμερικανικός Λεβιάθαν (χωρίς χρήματα), θα πρέπει να ξαναγίνει απλά μια ακόμη δύναμη παρά μια «φιλανθρωπική» δύναμη.
Ο Ομπάμα αφιέρωσε τη μισή ομιλία του στον ΟΗΕ, προβάλλοντας αυτού του είδους τη φιλανθρωπική πολιτική (δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα), για την οποία το αμερικανικό κοινό δεν δείχνει πια να ενδιαφέρεται. Η Κίνα δεν έχει τέτοιου είδους αυτοκρατορικές ανησυχίες.  Ο Ομπάμα υποσχέθηκε να στηρίξει τους πολιτικούς οργανισμούς του πλανήτη, να χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα του ΟΗΕ  UNDEF για τη δημοκρατία, και να επιδιώξει τη διαφάνεια στις κλειστές κοινωνίες. Ζήτησε μάλιστα από τις αναπτυσσόμενες ισχυρές δημοκρατίες να δεσμευτούν επίσης. Πρόκειται για μια πολιτική που αναγνωρίζει τα όρια, αν όχι τα οικονομικά, της αμερικανικής ισχύος.
Το μετα-ηγεμονικό δίλημμα της Αμερικής έχει ως εξής: Οι ΗΠΑ πρέπει να ζυγίσουν το διεθνές σύστημα έτσι ώστε να επιδιώκουν αποτελέσματα που θα προάγουν την εθνική τους ασφάλεια. Είτε πρόκειται για τον έλεγχο της διεθνούς οικονομίας, την αποτροπή της πυρηνικής κλιμάκωσης, την ενίσχυση ασθενών κρατών, και τη στήριξη της σωστής διακυβέρνησης παγκοσμίως. Σήμερα όμως όλα αυτά είναι δύσκολα διότι η Αμερική έχασε τη πρωτοκαθεδρία που είχε στην επιρροή της προς τρίτους. Για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον δεν μπορεί να επιλύσει το ιρανικό ζήτημα από μόνη της. Και μόνο με πολλές και επίπονες προσπάθειες, καταφέρνει τις άλλες χώρες να συστρατευτούν μαζί της. Κάποιοι νεοφερμένοι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, όπως η Βραζιλία και η Τουρκία, θεωρούν πως έχουν περισσότερα να κερδίσουν προωθώντας τα δικά τους συμφέροντα ακόμη και όταν αυτά πάνε κόντρα στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Όμως η Αμερική δεν έχει και πολλές επιλογές.
Και το πιο σημαντικό. Πως θα δεχτεί ο υπόλοιπος κόσμος μια πληγωμένη, εσωστρεφή Αμερική, που απλά επιδιώκει τα δικά της συμφέροντα και μόνο, αγνοώντας τις παγκόσμιες αξίες; Για λίγο μπορεί και να τους αρέσει. Αφού ας μη ξεχνάμε πως στο παρελθόν η Αμερική διέπραξε αμέτρητες αμαρτίες στο όνομα αυτών των αξιών. Όμως πολύ σύντομα, οι γιορτές θα σταματήσουν, και ο κόσμος θα ζητά ξανά τις ΗΠΑ. Αν η μοναδική υπερδύναμη δεν αναλάβει τα δύσκολα καθήκοντα, ποιος άλλος θα το κάνει;

S.A.   Foreign Policy