Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχαν οι συντάξεις - Οι συντριπτικές αλλαγές που έρχονται από την 1η Ιανουαρίου 2015

Συντριπτικές αλλαγές στο καθεστώς των συντάξεων μπαίνουν σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2015, αφού αλλάζει τόσο ο τρόπος υπολογισμού της κύριας σύνταξης όσο και ο τρόπος εγγύησής της. Η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού συνεπάγεται νέα μείωση των συντάξεων, που σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας θα είναι μεσοσταθμικά γύρω στο 7%, ενώ σύμφωνα με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις έως και 30%. Η αλλαγή στον τρόπο εγγύησης, όμως, των συντάξεων ισοδυναμεί με την απώλεια της έννοιας της κοινωνικής ασφάλισης, αφού το κράτος θα εγγυάται μόνο τη σύνταξη των 360 ευρώ. Ισοδυναμεί με το πρώτο μεγάλο βήμα για την παράδοση του ασφαλιστικού συστήματος στους ιδιώτες και την καταβύθιση του κράτους πρόνοιας. Η ιδιωτική διαχείριση των κοινωνικών πόρων δρομολογείται μέσα από την προδιαγεγραμμένη κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος. Και λέμε προδιαγεγραμμένη, γιατί όλα τα μέτρα που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια με πρόσχημα την επίλυση του ασφαλιστικού προβλήματος είχαν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα και οδήγησαν στην καταλήστευση των αποθεματικών των ταμείων και στην εξαθλίωση των συνταξιούχων. Το πρόβλημα γίνεται περισσότερο εκρηκτικό με τη δυσθεώρητη αύξηση της ανεργίας, την αύξηση της αδήλωτης εργασίας, την εισφοροδιαφυγή και την αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων. Μπροστά σε αυτή την αδιέξοδη κατάσταση η κυβέρνηση ετοιμάζεται να κάνει νέες υποκλίσεις στην τρόικα, προωθώντας και νέα μέτρα που θα οδηγήσουν τα ταμεία σε ξαφνικό θάνατο. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια ώρα που το κράτος θα εγγυάται μόνο τη σύνταξη των 360 ευρώ, η εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος θα βάλει τα ταμεία σε νέες ολέθριες περιπέτειες, αφού, σύμφωνα με το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, τα ταμεία θα χρειαστούν για την καταβολή των συντάξεων επιπλέον 950.000.000 ευρώ για το 2016, άλλα 1,4 δισ. για το 2017 και περισσότερα από 2,5 δισ. για το 2018! Το «Π», προκειμένου να κατανοήσουμε τι μας ξημερώνει, παρουσιάζει αναλυτικά τι αλλάζει στις συντάξεις από το νέο έτος, ποιους αφορούν αυτές οι αλλαγές, καθώς και τα νέα μέτρα που επεξεργάζεται η κυβέρνηση για τις ομαδικές απολύσεις, τον κατώτερο μισθό και το δικαίωμα στην απεργία. Πλησιάζει η ώρα του    λογαριασμού Οι βασικές αλλαγές που επέρχονται από την 1η Ιανουαρίου 2015 ψηφίστηκαν πριν από τέσσερα χρόνια και τώρα ήρθε η ώρα οι πολίτες να πληρώσουν τον λογαριασμό. Οι δομικές - σαρωτικές αλλαγές στις συντάξεις, κύριες και επικουρικές, υπαγορεύονται από δυο κεντρικές μνημονιακές επιλογές, και συγκεκριμένα: - Εισάγεται νέος τρόπος υπολογισμού της κύριας σύνταξης, ο οποίος βασίζεται πλέον στη νέα δομή βασική σύνταξη και αναλογικό μέρος της σύνταξης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του νόμου 3863/2010 (ΦΕΚ 115, Α’, 15.7.2010). Το δε ποσό του αναλογικού τμήματος της σύνταξης καθορίζεται με βάση τον συντελεστή αναπλήρωσης (άρθρο 3 του νόμου 3863/2010), που αντιστοιχεί στο τελευταίο πλήρες έτος ασφάλισης. Οι μεγάλοι χαμένοι είναι όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα σε σύνταξη γήρατος ή αναπηρίας μετά την 1.1.2015 (με εξαίρεση τους ασφαλισμένους του ΟΓΑ). ♦ Για τον υπολογισμό της σύνταξης θα λαμβάνεται υπόψη το σύνολο του εργασιακού βίου. Το ποσοστό αναπλήρωσης για κάθε έτος ασφάλισης θα διαμορφώνεται με έναν σταδιακά ανερχόμενο συντελεστή. Αυτός θα ξεκινά από το 0,8% κατά το πρώτο έτος ασφάλισης και θα κλιμακώνεται, στο 40ό και έως το 50ό έτος, στο 1,5%. Σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 2%. ♦ Αλλάζει ο τρόπος εγγύησης της σύνταξης, αφού πλέον περιορίζεται δραστικά η κρατική επιχορήγηση, γεγονός που οδηγεί σε κραχ τα ασφαλιστικά ταμεία. Όπως επισήμανε στο «Π» ο Διονύσης Τεμπονέρας, δικηγόρος εξειδικευμένος σε θέματα εργατικού και ασφαλιστικού δικαίου, «στόχος είναι ό,τι ισχύει για τις επικουρικές συντάξεις αυτή τη στιγμή να επεκταθεί και στην κύρια σύνταξη, να μην υπάρχει καμία ουσιαστική συμμετοχή και εγγύηση του κράτους. Το κράτος να εγγυάται τη βασική σύνταξη έως 360 ευρώ και από κει και πέρα ο καθένας να κανονίζει μόνος του τα ζητήματα της υγείας, της πρόνοιας και της ασφάλισης». Ο Διονύσης Τεμπονέρας επισημαίνει ακόμα ότι στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος αναφέρεται ότι «το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης εκτιμάται ότι θα περιοριστεί κατά μέσο όρο σε 48,5% την περίοδο 2020 - 2060. Με βάση τα παραπάνω, είναι ξεκάθαρο πως χάνεται κάθε έννοια της Κοινωνικής Ασφάλισης. Τα ταμεία χωρίς ουσιαστική κρατική συμμετοχή ή εγγύηση και με ρημαγμένα τα έσοδά τους θα ‘‘πληρώνουν’’ ό,τι μπορούν για την ‘‘αναλογική’’ σύνταξη». «Ρήτρες θανάτου» Όπως αποκάλυψε κατά την ομιλία του στη Βουλή για την ψήφο εμπιστοσύνης ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Μητρόπουλος, από την 1η Ιανουαρίου του 2015 μπαίνουν σε εφαρμογή και οι λεγόμενες «ρήτρες θανάτου», και συγκεκριμένα: ♦ «Ρήτρα ευθανασίας» (άρθρο 42 ν. 4052/2012), που υποχρεώνει από 1.1.2015 τους συνταξιούχους να αποκληρώνουν εν ζωή, αν επιθυμούν, τις συζύγους τους από τη σύνταξη. Με απλά λόγια, θα καλείται ο δικαιούχος της σύνταξης να δηλώνει εάν θέλει μετά τον θάνατό του να μεταβιβαστεί η επικουρική του σύνταξη στη γυναίκα του. Εάν δεν θέλει, τότε όσο βρίσκεται εν ζωή θα παίρνει μεγαλύτερη επικουρική. Εάν επιλέξει να μεταβιβαστεί η σύνταξή του, τότε επειδή η διάρκεια της σύνταξης μεγαλώνει και επεκτείνεται και μετά τον θάνατο του δικαιούχου, θα του χορηγείται μικρότερο ποσό. ♦ «Ρήτρα μηδενικού ελλείμματος» (άρθρο 42 ν. 4052/2012), που από 1.1.2015 θα μειώνει ανά τρίμηνο τις επικουρικές και τα εφάπαξ μέχρι την οριστική κατάργησή τους σε βάθος διετίας. Μάλιστα στο Μεσοπρόθεσμο 2015 - 2018 (ν. 4263/2014) έχει προβλεφθεί επακριβώς ότι το κράτος θα ωφεληθεί σχεδόν μισό δισ. ευρώ από τη διακοπή της επιχορήγησης των επικουρικών συντάξεων! ♦  «Ρήτρα καλής σύνταξης» (άρθρα 3 και 5 ν. 3863/2010), που για να πάρει κάποιος μετά το 2015… καλή σύνταξη πρέπει να έχει 15.000 ένσημα ή 45 χρόνια ασφαλισμένης εργασίας. Ο Διονύσης Τεμπονέρας μας επισήμανε ότι για όλους τους ασφαλισμένους που θεμελιώνουν δικαίωμα πριν από την 1.1.2015 ο υπολογισμός της σύνταξης δεν αλλάζει και αυτό σημαίνει ότι «πολλοί συμπατριώτες μας, λοιπόν, κάνουν μέγα σφάλμα όταν σπεύδουν να καταθέσουν για μειωμένες συντάξεις, φοβούμενοι την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού της σύνταξης». «Βέβαια», συνεχίζει, «οι μνημονιακές περικοπές συνεχίζουν να υφίστανται, όμως ο ασφαλισμένος που βγαίνει στη σύνταξη υπό την απειλή της κυβερνητικής πολλές φορές προπαγάνδας (που θέλει, π.χ., στο Δημόσιο να διαλύσει τις δομές και για τον λόγο αυτό σπρώχνει εντέχνως τους υπαλλήλους στη σύνταξη για να εμφανίσει στους τροϊκανούς μειωμένο αριθμό δημοσίων υπαλλήλων) ή καταδικάζει, π.χ., τους συνταξιούχους του ΙΚΑ σε μόνιμα - εφ’ όρου ζωής μειωμένες συντάξεις (με ποσοστά έως και 30%), αυτός ο υποψήφιος συνταξιούχος οφείλει να ξέρει την αλήθεια». Νέα μέτρα Την ίδια ώρα που μπαίνουν σε εφαρμογή οι δραματικές αλλαγές που έχουν ήδη ψηφιστεί, η κυβέρνηση βρίσκεται σε συζητήσεις για την επιβολή νέων μέτρων που θα ανατρέψουν κεκτημένα ετών στις εργασιακές σχέσεις, ενώ θα επιφέρουν και νέες μειώσεις στον κατώτερο μισθό, και συγκεκριμένα: ♦  Ομαδικές απολύσεις: Αναμένεται να αλλάξει ο νόμος για τις ομαδικές απολύσεις, αφού προηγηθεί, κάτω από την ομπρέλα του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας, συνεργασία με την τρόικα για το πώς το νέο σύστημα θα ενσωματώνει «καλές πρακτικές», προκειμένου να είναι «αποτελεσματικό, αξιόπιστο και ανθεκτικό». Οι αλλαγές που θα επέλθουν στο καθεστώς ομαδικών απολύσεων δεν θα είναι και οι μοναδικές στο σκέλος των εργασιακών. Οι αναπροσαρμογές στο σύστημα ομαδικών απολύσεων θα αφορούν και τους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται μέσω γραφείων προσωρινής απασχόλησης («ενοικιαζόμενοι»). Η άρση των περιορισμών σε αυτόν τον τομέα σημαίνει τη μείωση του χρόνου προειδοποίησης των απολύσεων από τους 6 στους 3 μήνες – για μεμονωμένους εργαζομένους – και από 12 στους 6 μήνες για τις ομαδικές απολύσεις. Για το γενικό καθεστώς των απολύσεων οι αποφάσεις θα ληφθούν με τη διαιτησία του ΙLO (Διεθνές Γραφείο Εργασίας), το οποίο έχει αναλάβει έναντι συγκεκριμένης αμοιβής να προχωρήσει σε μελέτη. ♦ Απεργίες: Στο σχέδιο του επικαιροποιημένου μνημονίου υπάρχει, επίσης, σαφής αναφορά σε συμφωνία που αφορά την αλλαγή του συνδικαλιστικού νόμου και των διατάξεων για τις απεργίες, προκειμένου να διατηρηθεί η επιτευχθείσα μείωση του ονομαστικού μοναδιαίου κόστους εργασίας κατά 15%. ♦ Κατώτατος μισθός: Προσαρμογή του υφιστάμενου κατώτατου μισθού για τους μακροχρόνια ανέργους. Η αλλαγή που ήδη ψηφίστηκε από τη Βουλή αφορά τη μείωση των προσαυξήσεων λόγω ωριμάνσεων χωρίς να προσδιορίζεται το ποσοστό. Το μέτρο θα εφαρμοστεί μόνο για τις προσλήψεις υπαλλήλων σε μακροχρόνια (πάνω από έναν χρόνο) ανεργία. Με αυτόν τον τρόπο το κόστος των τριετιών εξισώνεται για υπαλλήλους και εργατοτεχνίτες. Να σημειωθεί ότι, όπως επισημαίνεται και στην τελευταία έκθεση του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου, εκτός των απωλειών σε πραγματικούς όρους των κατώτατων αποδοχών λόγω πληθωρισμού κατά τη διετία 2010-2011, επιβλήθηκε από τον Φεβρουάριο του 2012, στο πλαίσιο υλοποίησης του δεύτερου μνημονίου, ονομαστική μείωση στις κατώτατες αποδοχές πρωτοφανούς εύρους και συγκεκριμένα 22% στον κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο και 32% αντίστοιχα για τους νέους ηλικίας κάτω των 25 ετών. Έτος κρίσης Με οικτρή αποτυχία συνδέονται μέχρι σήμερα οι αποφάσεις που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια για την επίλυση, δήθεν, του ασφαλιστικού προβλήματος, μια και είχαν ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση των ασφαλισμένων και την πορεία προς την οριστική ανατροπή του κράτους πρόνοιας. Τα επόμενα δύο χρόνια θεωρούνται κρίσιμα για την επιβίωση του συστήματος, αφού τα στοιχεία δείχνουν ότι εάν συνεχιστεί αυτή η πολιτική οι συνταξιούχοι θα βρεθούν στον «αέρα» και το σύστημα θα καταρρεύσει. Όπως επισήμανε στην τελευταία έκθεσή του το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ, τα μέτρα που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια για το ασφαλιστικό μετέθεσαν τελικά το έτος της κρίσης κατά μόλις 24 μήνες, από το 2014 στο 2016, αφού η αύξηση της ανασφάλιστης και αδήλωτης εργασίας και η αδυναμία πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών ασκούν μεγάλες πιέσεις στις αντοχές του συστήματος. Παράλληλα, απόρροια των μέτρων ήταν η δραματική μείωση του αποθεματικού κεφαλαίου των ασφαλιστικών ταμείων, που από 26 δισεκατομμύρια ευρώ το 2009 κατρακύλησαν στα 4,5 το 2013. Το Ινστιτούτο Εργασίας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνει ότι μετά την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος θα χρειαστούν για την καταβολή των συντάξεων επιπλέον 950.000.000 ευρώ για το 2016, άλλα 1,4 δισ. για το 2017 και περισσότερα από 2,5 δισ. για το 2018, ποσά μυθικά τη στιγμή που και τα ταμεία έχουν φτάσει ήδη στο κόκκινο και η κρατική ενίσχυση θεωρείται απαγορευμένος καρπός. Τα στοιχεία αυτά, εάν συνδυαστούν με την τρομακτική αύξηση της ανεργίας, την αύξηση του αριθμού των νέων συνταξιούχων (40.000 τον χρόνο μέχρι το 2009, 100.000 τον χρόνο μετά το 2010), τότε με μαθηματική ακρίβεια τα έσοδα από τις ασφαλιστικές εισφορές και την κρατική επιχορήγηση δεν θα επαρκούν από το 2016 για να καλύψουν τις υποχρεώσεις για τις πληρωμές των συντάξεων. 1.250.000 συνταξιούχοι, σε σύνολο 2.656.430, παίρνουν σύνταξη κάτω από 500 ευρώ. 4,5 δισ. ευρώ είναι το αποθεματικό κεφάλαιο των ασφαλιστικών ταμείων το 2013, από 26 δισ. ευρώ το 2009. 40% είναι η συνολική μείωση στις συντάξεις, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ. 4,2 δισ. ευρώ ήταν οι περικοπές των κύριων και επικουρικών συντάξεων από τον Μάιο του 2010 μέχρι τον Ιούνιο του 2012. 5,5 δισ. ευρώ από το πρόγραμμα λιτότητας των 11,6 δισ. ευρώ για την περίοδο. 2013-2014 αφορούσαν τις περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων, εφάπαξ και κοινωνικών επιδομάτων. 5,2% μειώθηκαν εκ νέου από την 1η Ιουλίου οι επικουρικές συντάξεις εξ αιτίας της αλλαγής του τρόπου υπολογισμού. 950.000.000 ευρώ επιπλέον θα χρειαστούν για την καταβολή συντάξεων το 2016, μετά την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος. 20 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση είναι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, οι απώλειες εσόδων από την ανεργία, την ύφεση και την εισφοροδιαφυγή. 17,6% είναι, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Ameco της Κομισιόν, οι μειώσεις των ονομαστικών αποδοχών ανά μισθωτό κατά την πενταετία 2010-2014. 20% μειώθηκε ο αριθμός των απασχολουμένων μισθωτών στη διάρκεια των ετών 2010-2013, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Και στην ούγια… ιδιώτες! Η αγορά βοά ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί προς την τρόικα για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, προκειμένου οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες να μπουν στις επικουρικές συντάξεις. Μάλιστα ο πρόεδρος της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ) Αλέξανδρος Σαρηγεωργίου, μιλώντας στις αρχές Μαΐου 2014, κατά την παρουσίαση της ετήσιας έκθεσης της Ένωσης, υποστήριξε ότι η σχετική ρύθμιση θα ψηφιστεί εντός του 2015, κάνοντας έτσι το πρώτο βήμα για την είσοδο των ιδιωτών στον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης, που αφορά τους ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς. Σήμερα οι ιδιώτες μπορούν να δραστηριοποιούνται στον τρίτο πυλώνα, που αφορά τα επαγγελματικά ταμεία, μέσα από ομαδικά επαγγελματικά συμβόλαια και επαγγελματικές συντάξεις. Η δυνατότητα αυτή είναι προαιρετική. Το ερώτημα είναι, όμως, εάν η είσοδος των ιδιωτών στον δεύτερο πυλώνα γίνει υποχρεωτική, όπως όλα δείχνουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι για ακόμα μια φορά το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεση του Fiscal Monitor, που δημοσιεύτηκε στις 7 Οκτωβρίου, προτείνει την υποχρεωτική ιδιωτική ασφάλιση για την αντιμετώπιση του ασφαλιστικού - συνταξιοδοτικού προβλήματος σε όλο τον κόσμο και κυρίως στις δυτικές οικονομίες. Να σημειωθεί ότι ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα προτείνουν από το 2005 την ιδιωτική υποχρεωτική ασφάλιση ως έναν από τους τρεις πυλώνες στους οποίους πρέπει να στηρίζεται το ασφαλιστικό σύστημα. Από τους τρεις πυλώνες, η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει ήδη τους δυο, δηλαδή: - Κύρια σύνταξη υποβαθμισμένη με σταδιακή απόσυρση της χρηματοδότησης του κράτους. - Επαγγελματικά ταμεία (προαιρετική ιδιωτική ασφάλιση). Τον τρίτο πυλώνα, που αφορά την υποχρεωτική ιδιωτική ασφάλιση για ατομικούς συνταξιοδοτικούς λογαριασμούς, είχε προαναγγείλει πέρυσι ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργος Προβόπουλος, ο οποίος παρουσιάζοντας την έκθεση της ΤτE επισήμανε ότι μελλοντικά οι συνταξιοδοτικές απώλειες από τη συρρίκνωση της κοινωνικής ασφάλισης θα καλυφτούν και από τη συμμετοχή των εργαζομένων σε σχήματα ιδιωτικής ασφάλισης. http://www.topontiki.gr/