Αποπληθωρισμός: Γιατί συνιστά απειλή για την Ευρωζώνη

Η φωνή των στατιστικών, τα διδάγματα της ιστορίας και η διχογνωμία για την απάντηση

SHUTTERSTOCK

Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat, τον Αύγουστο 2014 ο ετήσιος πληθωρισμός έχει μειωθεί περαιτέρω στο 0,3%.

Τα παρατεταμένα χαμηλά ποσοστά πληθωρισμού, αποτέλεσμα των συνεχών αποκλίσεων από τον στόχο του 2% της ΕΚΤ, θέτουν την Ευρωζώνη σε τροχιά αποπληθωρισμού. Τα αρχικά οφέλη από την πτώση των τιμών επισκιάζονται από την ανησυχία για τις ευρύτερες επιπτώσεις σε δεύτερο χρόνο. Επείγουσα η ανάγκη αντιμετώπισης των αποπληθωριστικών πιέσεων, όπως επιτάσσει η οικονομική θεωρία αλλά και η πρόσφατη ιστορική εμπειρία. Διίστανται οι απόψεις για τα χαρακτηριστικά της λύσης.

Τον Ιούλιο 2014 ο ετήσιος πληθωρισμός στην Ευρωζώνη μειώθηκε στο 0,4%. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat, τον Αύγουστο 2014 έχει μειωθεί περαιτέρω στο 0,3%.

EUROSTAT

Σε επίπεδο ΕΕ, τον Ιούλιο 2014 καταγράφηκε αρνητικός ετήσιος ρυθμός τιμών στη Βουλγαρία (-1,1%), την Ελλάδα (-0,8%), την Πορτογαλία (-0,7%), την Ισπανία (-0,4%) και τη Σλοβακία (-0,2%).

Ο υπουργός Οικονομικών της ΓερμανίαςΒόλφγκανγκ Σόιμπλε, αναφερόμενος προσφάτως στις αποπληθωριστικές πιέσεις με τις οποίες είναι αντιμέτωπη η Ευρωζώνη, εξέφρασε την πεποίθηση ότι η νομισματική πολιτική μπορεί απλώς να κερδίζει χρόνο και υπό αυτήν την έννοια δεν αποτελεί λύση, σε αντίθεση με τις επενδύσεις, τις οποίες ανέδειξε ως την ενδεδειγμένη επιλογή.

Αντιθέτως, ο υψηλότερος ρυθμός τιμών καταγράφηκε στην Αυστρία (+1,7%), τη Ρουμανία (+1,5%) και το Λουξεμβούργο (+1,2%). Συνολικά, σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν, ο πληθωρισμός μειώθηκε σε 13 κράτη - μέλη.

Αναφορικά με τον δείκτη τιμών παραγωγού, οι υψηλότερες μειώσεις καταγράφονται στο Βέλγιο (-0,9%), τη Δανία (-0,8%), την Ελλάδα (-0,7%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (-0,6%). Αντιθέτως, οι υψηλότερες αυξήσεις καταγράφονται στην Εσθονία (+1,7%) και στην Κύπρο (+1,1%).

^{*Ο ετήσιος πληθωρισμός αντικατοπτρίζει τη μεταβολή στο επίπεδο τιμών μεταξύ του τρέχοντος μήνα και του ίδιου μήνα του προηγούμενου έτους.}

Ερωτήσεις και απαντήσεις

Αποτελεί εξ ορισμού πρόβλημα ο αποπληθωρισμός; Δεν είναι θετικό γεγονός η πτώση των τιμών;

Πράγματι, σε πρώτο επίπεδο, οι μειωμένες τιμές ευνοούν τους καταναλωτές, διευκολύνοντας μισθωτούς και συνταξιούχους, με τα εισοδήματα να αποκτούν μεγαλύτερη αξία. Ιδιαίτερα είναι τα άμεσα και έμμεσα οφέλη από την πτώση στο κόστος της ενέργειας. Ευρύτερα, η μείωση των τιμών συνδράμει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Βεβαίως, προϋπόθεση για την ευόδωση αυτής της θετικής πτυχής του αποπληθωρισμού είναι η αναζωογόνηση στην πράξη του αγοραστικού ενδιαφέροντος λόγω των χαμηλότερων τιμών, σε αντιδιαστολή με το σενάριο της εμπορικής απραγίας εν μέσω προσδοκιών για περαιτέρω μείωση των τιμών. 

Γιατί λοιπόν συνιστά απειλή για την οικονομία ο αποπληθωρισμός;

Τζον Μέιναρντ Κέινς, 1931

O πληθωρισμός είναι άδικoς και ο αποπληθωρισμός είναι απρόσφορος. Από τα δύο, ο αποπληθωρισμός είναι ίσως –αν εξαιρέσει κανείς υπερβολικά ποσοστά πληθωρισμού όπως αυτά της Γερμανίας- το χειρότερο. Επειδή είναι χειρότερο, σε έναν εξαθλιωμένο κόσμο, να προκαλέσεις ανεργία από το να απογοητεύσεις τον εισοδηματία. Αλλά δεν είναι απαραίτητο να ζυγίζει κανείς το ένα κακό έναντι του άλλου. Είναι ευκολότερο να συμφωνήσουμε ότι και τα δύο είναι προς αποφυγή.

Το τελευταίο σενάριο αποτελεί ακριβώς την κύρια πηγή ανησυχίας σε καθεστώς αποπληθωρισμού, καθώς είναι πιθανή η μακροπρόθεσμη πτώση της ζήτησης, υπό την έννοια ότι οι καταναλωτές -βλέποντας τις τιμές να πέφτουν- θα αναβάλλουν τις όποιες αγορές αναμένοντας τη δημιουργία ακόμη μεγαλύτερων ευκαιριών σε επίπεδο κόστους. Μία ανάλογη καταναλωτική στάση είθισται να συμπαρασύρει προς τα κάτω τις παραγγελίες για προϊόντα και υπηρεσίες, δηλαδή την παραγωγή και τις επενδύσεις, άρα και την απασχόληση, πόσο μάλλον τις αποδοχές των εργαζομένων. Παράλληλα, ο αποπληθωρισμός καθιστά δυσκολότερη των αποπληρωμή χρεών, καθώς τα ίδια χρηματικά ποσά αποκτούν μεγαλύτερη αξία. Ιδανική συνθήκη για τους χρεωμένους είναι ο ελεγχόμενος πληθωρισμός. Επιβαρυντικός είναι άλλωστε ο αποπληθωρισμός και σε επίπεδο δημόσιου χρέους, καθώς η παραγωγική κάμψη και οι μειωμένες ροές προς τα κρατικά ταμεία δυσχεραίνουν την αποπληρωμή του.

Πώς αντιμετωπίζεται ο αποπληθωρισμός σε μία οικονομία; Τι σημαίνει αυτό για την περίπτωση της Ευρωζώνης και δη της Ελλάδας;

Η πιο διαδεδομένη άποψη αναφορικά με τους ενδεδειγμένους τρόπους αντιμετώπισης του αποπληθωρισμού καταλήγει στην επεκτατική οικονομική πολιτική η οποία μετατοπίζει το βάρος από τον περιορισμό των ελλειμμάτων στην τόνωση της ζήτησης, μεταξύ άλλων, μέσω της μείωσης της φορολόγησης. Κύρια στόχευση αυτής της επιλογής είναι η αύξηση της απασχόλησης. Οι εκφραστές αυτής της προσέγγισης θεωρούν υπαίτια για τις αποπληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη την περιοριστική πολιτική με κεντρικό άξονα την επίτευξη ανάπτυξης μέσω του δραστικού περιορισμού των δαπανών και κατ’ επέκταση των ελλειμμάτων. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας τάσσονται από την πλευρά τους υπέρ της δημιουργίας πάγιων συνθηκών οι οποίες θα προσελκύουν επενδύσεις σε μακροπρόθεσμη βάση και απορρίπτουν κάθε εκδοχή τολμηρής νομισματικής πολιτικής που συν τοις άλλοις θα οδηγούσε σε αυξημένο πληθωρισμό.

Στο naftemporiki.gr

ΑΠΕ - ΜΠΕ/ΣΑΪΤΑΣ Π

Σπύρος Μακριδάκης
Πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου
Οικονομολόγος

• Ο αποπληθωρισμός ασφαλώς μειώνει τις τιμές και είναι καλός για τους καταναλωτές. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό συνοδεύεται από ελάχιστη ή καθόλου ανάπτυξη και συνιστά καταστροφή για την αύξηση της απασχόλησης. Αυτό το μεγάλο δίλημμα των χαμηλότερων τιμών έναντι στάσιμης απασχόλησης είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί ιδίως στην περίπτωση της Ελλάδας όπου καταγράφονται εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας.
• Το σκεπτικό πίσω από τον αποπληθωρισμό είναι να μειώσεις τις υπερβολές των τιμών και να σπρώξεις προς κάποια οικονομική ισορροπία. Οι δυτικές οικονομίες γενικώς και η Ελλάδα συγκεκριμένα έχουν επίσης βιώσει υψηλές τιμές και το ερώτημα είναι τι να κάνουν ώστε να αποφύγουν τη μοίρα της Ιαπωνίας που είναι μάρτυρας μιας αναιμικής, κοντά στο μηδέν, οικονομικής ανάπτυξης τα τελευταία 20 χρόνια. 
• Η γνώμη μου είναι ότι ο αποπληθωρισμός δεν συνιστά επιλογή για τη χώρα μας. Το πρόβλημα είναι ότι η τρόικα πρέπει να πειστεί να μας επιτρέψει να εφαρμόσουμε μία επεκτατική πολιτική η οποία θα μείωνε τους φόρους και θα αύξανε το έλλειμμά μας. Ειδάλλως, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα η οικονομία μας να αναπτυχθεί ώστε να μειώσει και τη συνολική και τη νεανική ανεργία. Το πρόβλημα είναι η Γερμανία με τον μη ρεαλιστικό φόβο του πληθωρισμού.

Τι διδάσκει η πρόσφατη ιστορία

«Στην αρχή της δεκαετίας του 1990, ο χρηματιστηριακός δείκτης NIKKEI βρισκόταν στις 43.000 μονάδες και η αξία του παλατιού του αυτοκράτορα στο Τόκυο ήταν υψηλότερη από αυτήν ολόκληρης της Ελλάδας. Υπήρχε μία τεράστια φούσκα καθώς τα πάντα ήταν υπερτιμημένα σε ένα πρωτόγνωρο επίπεδο. Σήμερα ο NIKKEI βρίσκεται σε λιγότερες από 15.700 μονάδες και οι τιμές μαρτυρούν μία ισχυρή αποπληθωριστική πίεση την οποία πολλές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να αντιστρέψουν με μικρή επιτυχία», τονίζει στο naftemporiki.gr ο πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου Σπύρος Μακριδάκης, αναφερόμενος στην περίπτωση της Ιαπωνίας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αποπληθωρισμού, υπό την επισήμανση ότι «οι άνθρωποι αναπόφευκτα προσπαθούν να οδηγήσουν την οικονομία προς κατευθύνσεις από τις οποίες μπορούν να επωφεληθούν δημιουργώντας ανισορροπίες και αστάθειες».

Φρίντριχ Χάγιεκ, 1975

Αν ήμουν υπεύθυνος για τη νομισματική πολιτική μιας χώρας, θα προσπαθούσα σίγουρα να αποτρέψω μια αποπληθωριστική απειλή, δηλαδή μία απόλυτη μείωση στο ρεύμα των εισοδημάτων, με όλα τα κατάλληλα μέσα, και θα ανακοίνωνα ότι έχω την πρόθεση να το πράξω. Αυτό και μόνο θα μπορούσε πιθανότατα να είναι αρκετό για να αποτραπεί ένας εκφυλισμός της ύφεσης σε μακροχρόνια κατάθλιψη. 

Πριν από λίγες ημέρες ο διοικητής της Τράπεζας της Ιαπωνίας Haruhiko Kuroda δήλωσε ότι πλέον η οικονομία της χώρας ξεφεύγει σταδιακά από μια παρατεταμένη περίοδο αποπληθωρισμού, εξέλιξη την οποία απέδωσε κατά έναν μεγάλο βαθμό στην επιθετική πολιτική χαλάρωσης την οποία άσκησε η κεντρική τράπεζα, όπως είπε, με χειροπιαστό αντίκτυπο στην οικονομία (βελτίωση στην αγορά εργασίας και τόνωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος). Σημείωσε πάντως ότι η Ιαπωνία,σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, δεν είχε να αντιμετωπίσει τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της υψηλής ανεργίας (μόλις στο 3,7%). Σημειωτέον, τα γνωστά ως Abenomics, από τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Abe, βασίστηκε στο τρίπτυχο: (σχεδόν) διπλασιασμός των αποθεματικών των τραπεζών - μαζικές δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές – ενίσχυση παραγωγικότητας, απασχόλησης, μισθών.

Έχουν πει για τον αποπληθωρισμό

Guntram Wolff, διευθυντής στο ευρωπαϊκό think tank Bruegel (στο naftemporiki.gr)
Είναι ιδιαίτερα ανησυχητική η παρατεταμένη πλέον μείωση των ποσοστών του πληθωρισμού, μακριά από το 2% που αποτελεί τον στόχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (οι προβλέψεις για τον πληθωρισμό έχουν αποδειχθεί λανθασμένες τα τελευταία 1-2 χρόνια). Χρειάζεται ποσοτική χαλάρωση από την ΕΚΤ. Παράλληλα, η Γερμανία οφείλει να διαδραματίσει στην πράξη τον ρόλο της λοκομοτίβας του Ευρώ.

Πολ Κρούγκμαν, νομπελίστας οικονομολόγος
Ακόμη και στην περίπτωση χαμηλού -έστω θετικού- πληθωρισμού, το κατώτατο όριο του μηδέν μπορεί να είναι δεσμευτικό. Ο πληθωρισμός που ανέρχεται σε επίπεδα χαμηλότερα από αυτά που ανέμεναν οι δανειστές, τους αφήνει με ένα μεγαλύτερο βάρος χρέους από αυτό στο οποίο υπολόγιζαν, ακόμη και αν ο πληθωρισμός είναι θετικός. Επίσης, από τη στιγμή που οι σχετικοί μισθοί μετακινούνται συνεχώς, κάποιοι ονομαστικοί μισθοί θα πρέπει να μειωθούν ακόμη και αν ο συνολικός ρυθμός πληθωρισμού είναι λίγο πάνω από το μηδέν.

Εconomist
Η Ιαπωνία έχασε δέκα χρόνια ανάπτυξης το 1990 και ακόμη ταλαιπωρείται. Σε αντίθεση με την Ιαπωνία, η Ευρώπη δεν είναι μια χώρα. Αν η νομισματική ένωση δεν φέρνει τίποτε άλλο από στασιμότητα, ανεργία και αποπληθωρισμό, στο τέλος κάποιοι άνθρωποι θα ψηφίσουν να την εγκαταλείψουν. Η κρίση της Ευρωζώνης δεν έχει εξαφανιστεί. Απλώς περιμένει πέρα από τον ορίζοντα.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
vkost@naftemporiki.gr
@VasKostoulas

naftemporiki.gr