του Wolfgang Münchau
Η έμφαση στην ευρωκρίση περνάει από τη φάση των επιλογών στη φάση του
λογαριασμού. Οι ηγέτες συμβιβάστηκαν σε προγράμματα ανεπανάληπτης
λιτότητας. Τρία γεγονότα θα κρίνουν τις επιλογές τους και τις συνέπειες.
Η ευρωκρίση δεν έχει λήξει, παρ' όλα αυτά έχει γίνει μια
σημαντική αλλαγή. Οι διαπραγματεύσεις για τη στρατηγική έχουν
ολοκληρωθεί. Η απόφαση να μη δημιουργηθεί ενιαία στήριξη για τις
τράπεζες της ευρωζώνης έκλεισε το τελευταίο παράθυρο σε οποιαδήποτε
αμοιβαιοποίηση του χρέους ως εργαλείο για επίλυση της κρίσης.
Όλες οι προσαρμογές θα γίνουν μέσω λιτότητας και αποπληθωρισμού τιμών στην περιφέρεια. Το μεγαλύτερο κομμάτι της προσαρμογής βρίσκεται ακόμη μπροστά μας. Επιπλέον, έχει αποφασιστεί ότι τα δανειακά βάρη θα μειωθούν μόνο με την αποπληρωμή τους, όχι με πληθωρισμό, στάση πληρωμών ή διαγραφή χρέους.
Αν κοιτάξετε την κατάσταση με κάποια γνώση της οικονομικής ιστορίας, πρόκειται για επιλογές που εμπνέουν δέος, για να το πω ευγενικά. Οι μοναδικές στρατηγικές καινοτομίες που απάλυναν τη σκληρότητα είναι οι δύο στηρίξεις που ήδη υπάρχουν: το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions (OMT) της ΕΚΤ, που δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί, μέσω του οποίου μπορεί να αγοραστεί χρέος προβληματικών κρατών, και ο European Stability Mechanism (ESM).
Η λήξη της διαβούλευσης για τη στρατηγική της ευρωζώνης μεταθέτει, όπως είναι φυσικό, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Αυτό που έχει τώρα σημασία είναι η ίδια η προσαρμογή και η ετοιμότητα του ΟΜΤ. Στο πρώτο εξάμηνο του 2014, προσέξτε τρία γεγονότα που σχετίζονται με αυτά τα ζητήματα: την επικείμενη απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας για το ΟΜΤ, τις αποφάσεις της ιταλικής κυβέρνησης και τις εκλογές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο μπορεί να αποκαθηλώσει την αξιοπιστία του ΟΜΤ, μπορεί και όχι. Είναι περίεργη η κατάσταση, γιατί το δικαστήριο τεχνικά δεν έχει δικαιοδοσία πάνω στην ΕΚΤ. Θα μπορούσε, όμως, για παράδειγμα, να απαιτήσει από τη γερμανική κυβέρνηση, το κοινοβούλιο ή την κεντρική τράπεζα -επί των οποίων έχει δικαιοδοσία- να λειτουργήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να σταματήσει η ολοκλήρωση του προγράμματος στην πράξη. Ή μπορεί να επιβάλει άλλους περιορισμούς, που θα έχουν ανάλογα αποτελέσματα.
Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να επιμείνει στη θέση ότι οι γερμανικές αρχές πρέπει να επιμείνουν στα προκαθορισμένα οικονομικά όρια στις παρεμβάσεις της ΕΚΤ ή ότι για να γίνουν οι παρεμβάσεις χρειάζεται κανονική και ανοιχτή ψηφοφορία στην Bundestag, κάτι που αποτελεί θανατική καταδίκη για τη διαδικασία.
Το δικαστήριο έχει κάποια περιθώρια ελιγμού, γιατί οι παρεμβάσεις του ΟΜΤ περιορίζονται στα κράτη που υπόκεινται στα προγράμματα του ESM. Και αυτά τα προγράμματα υπόκεινται στο εθνικό βέτο.
Όσον αφορά τον δεύτερο παράγοντα, η σημασία της Ιταλίας για το μέλλον της ευρωζώνης είναι ως γνωστόν τεράστια. Καθώς δεν υπάρχει καμία προοπτική αμοιβαιοποίησης του χρέους, η Ιταλία έχει μία μόνο δυνατότητα αντίδρασης, αν θέλει να ακμάσει στην ευρωζώνη. Η οικονομία της πρέπει να γίνει σαν της Γερμανίας. Αμφιβάλλω αν μπορεί να γίνει αυτό, αλλά οι επιλογές των επάλληλων ιταλικών κυβερνήσεων αυτήν την απόφαση έχουν λάβει και αυτή καθορίζει τη μεταρρυθμιστική ατζέντα.
Η Ιταλία θα χρειαστεί να διορθώσει τον τραπεζικό κλάδο για να λήξει η πιστωτική αποστράγγιση. Αν ο στόχος είναι να γίνει σαν τη Γερμανία, θα χρειαστεί και καθαρό εργατικό κόστος στο γερμανικό επίπεδο και το πιο αποτελεσματικό εργαλείο είναι οι μειώσεις στις εργοδοτικές εισφορές για την απασχόληση. Καθώς δεν έχουν απομείνει πια δημοσιονομικά περιθώρια κινήσεων, οι φορολογικές περικοπές 1-2% του ΑΕΠ θα πρέπει να αντισταθμιστούν εξ ολοκλήρου με περικοπές δημοσίων δαπανών ή με αυξήσεις άλλων φόρων.
Η απαιτούμενη στρατηγική για τη μείωση του χρέους θα είναι ακόμη πιο δύσκολη. Πιστεύω ότι η ιταλική οικονομική παραγωγή θα σταθεροποιηθεί φέτος, αλλά δεν θα ανακάμψει δυναμικά. Οπότε οι συντελεστές του χρέους δεν θα μειωθούν μέσω της ονομαστικής ανάπτυξης του ΑΕΠ. Έτσι, θα απομείνει μόνο μία στρατηγική: εκείνη που προβλέπει το δημοσιονομικό σύμφωνο της ευρωζώνης, βάσει του οποίου η Ιταλία έχει συμφωνήσει να αποπληρώνει χρέος αντίστοιχο με το 70% του ΑΕΠ για τα επόμενα 20 χρόνια.
Για να γίνει αυτό, απαιτείται πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα -δηλαδή πλεόνασμα πριν τις πληρωμές τόκων- σε κλίμακα και χρονική διάρκεια που ιστορικά δεν έχει υπάρξει ξανά. Ακόμη και οι υπερασπιστές των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, όπως ο διακεκριμένος Ιταλός οικονομολόγος Francesco Giavazzi, παραδέχονται ότι για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πιθανόν να απαιτηθεί μια περίοδος κατά την οποία τα ελλείμματα προϋπολογισμού θα ξεπερνούν τον επίσημο στόχο.
Ο τρίτος παράγοντας είναι οι ευρωεκλογές του Μαΐου. Θα μας δώσουν κάποιες ενδείξεις για το αν εξακολουθεί να υπάρχει πολιτική στήριξη της προσαρμογής στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της περιφέρειας.
Ορδές αντιευρωπαϊκών κομμάτων ετοιμάζονται να παρελάσουν εκτός των τειχών των Βρυξελλών. Μαζί μπορεί να κερδίσουν και ένα τρίτο του συνόλου των ψήφων. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η αθροιστική δύναμη της ψήφου τους, αλλά και η επίδρασή τους στα ηγετικά κεντροδεξιά κόμματα, τα οποία επίσης γίνονται πιο ευρωσκεπτικιστικά.
Εμφανής είναι η απουσία από τη λίστα μου της επιθεώρησης ποιότητας ενεργητικών του τραπεζικού τομέα από την ΕΚΤ. Ο λόγος που πλέον δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα αυτή η επιθεώρηση είναι ο τρόπος με τον οποίο κατέληξε η συζήτηση για τη στρατηγική: Τα αξιολύπητα απομεινάρια της τραπεζικής ένωσης έχουν σημασία για τις τράπεζες που εμπλέκονται και για τους γραφειοκράτες με τις περίφημες νέες δουλειές τους στην εποπτεία. Όμως εν τη απουσία της ενιαίας υποστήριξης για τις τράπεζες που καταρρέουν, δεν έχουν καμία σημασία για την οικονομία.
Φέτος είναι η χρονιά όπου η έμφαση μεταφέρεται από τις στρατηγικές επιλογές στις επιπτώσεις τους. Οι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν συμβιβαστεί με μια στρατηγική προσαρμογής σε ιστορικά πρωτοφανή κλίμακα, πλαισιωμένη από υποστήριξη της οποίας η βασική ύλη αποτελείται από... νεραϊδόσκονη. Μέχρι το τέλος της χρονιάς θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα για το αν είναι βιώσιμες αυτές οι επιλογές.
Όλες οι προσαρμογές θα γίνουν μέσω λιτότητας και αποπληθωρισμού τιμών στην περιφέρεια. Το μεγαλύτερο κομμάτι της προσαρμογής βρίσκεται ακόμη μπροστά μας. Επιπλέον, έχει αποφασιστεί ότι τα δανειακά βάρη θα μειωθούν μόνο με την αποπληρωμή τους, όχι με πληθωρισμό, στάση πληρωμών ή διαγραφή χρέους.
Αν κοιτάξετε την κατάσταση με κάποια γνώση της οικονομικής ιστορίας, πρόκειται για επιλογές που εμπνέουν δέος, για να το πω ευγενικά. Οι μοναδικές στρατηγικές καινοτομίες που απάλυναν τη σκληρότητα είναι οι δύο στηρίξεις που ήδη υπάρχουν: το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions (OMT) της ΕΚΤ, που δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί, μέσω του οποίου μπορεί να αγοραστεί χρέος προβληματικών κρατών, και ο European Stability Mechanism (ESM).
Η λήξη της διαβούλευσης για τη στρατηγική της ευρωζώνης μεταθέτει, όπως είναι φυσικό, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Αυτό που έχει τώρα σημασία είναι η ίδια η προσαρμογή και η ετοιμότητα του ΟΜΤ. Στο πρώτο εξάμηνο του 2014, προσέξτε τρία γεγονότα που σχετίζονται με αυτά τα ζητήματα: την επικείμενη απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας για το ΟΜΤ, τις αποφάσεις της ιταλικής κυβέρνησης και τις εκλογές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο μπορεί να αποκαθηλώσει την αξιοπιστία του ΟΜΤ, μπορεί και όχι. Είναι περίεργη η κατάσταση, γιατί το δικαστήριο τεχνικά δεν έχει δικαιοδοσία πάνω στην ΕΚΤ. Θα μπορούσε, όμως, για παράδειγμα, να απαιτήσει από τη γερμανική κυβέρνηση, το κοινοβούλιο ή την κεντρική τράπεζα -επί των οποίων έχει δικαιοδοσία- να λειτουργήσουν με τέτοιο τρόπο ώστε να σταματήσει η ολοκλήρωση του προγράμματος στην πράξη. Ή μπορεί να επιβάλει άλλους περιορισμούς, που θα έχουν ανάλογα αποτελέσματα.
Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να επιμείνει στη θέση ότι οι γερμανικές αρχές πρέπει να επιμείνουν στα προκαθορισμένα οικονομικά όρια στις παρεμβάσεις της ΕΚΤ ή ότι για να γίνουν οι παρεμβάσεις χρειάζεται κανονική και ανοιχτή ψηφοφορία στην Bundestag, κάτι που αποτελεί θανατική καταδίκη για τη διαδικασία.
Το δικαστήριο έχει κάποια περιθώρια ελιγμού, γιατί οι παρεμβάσεις του ΟΜΤ περιορίζονται στα κράτη που υπόκεινται στα προγράμματα του ESM. Και αυτά τα προγράμματα υπόκεινται στο εθνικό βέτο.
Όσον αφορά τον δεύτερο παράγοντα, η σημασία της Ιταλίας για το μέλλον της ευρωζώνης είναι ως γνωστόν τεράστια. Καθώς δεν υπάρχει καμία προοπτική αμοιβαιοποίησης του χρέους, η Ιταλία έχει μία μόνο δυνατότητα αντίδρασης, αν θέλει να ακμάσει στην ευρωζώνη. Η οικονομία της πρέπει να γίνει σαν της Γερμανίας. Αμφιβάλλω αν μπορεί να γίνει αυτό, αλλά οι επιλογές των επάλληλων ιταλικών κυβερνήσεων αυτήν την απόφαση έχουν λάβει και αυτή καθορίζει τη μεταρρυθμιστική ατζέντα.
Η Ιταλία θα χρειαστεί να διορθώσει τον τραπεζικό κλάδο για να λήξει η πιστωτική αποστράγγιση. Αν ο στόχος είναι να γίνει σαν τη Γερμανία, θα χρειαστεί και καθαρό εργατικό κόστος στο γερμανικό επίπεδο και το πιο αποτελεσματικό εργαλείο είναι οι μειώσεις στις εργοδοτικές εισφορές για την απασχόληση. Καθώς δεν έχουν απομείνει πια δημοσιονομικά περιθώρια κινήσεων, οι φορολογικές περικοπές 1-2% του ΑΕΠ θα πρέπει να αντισταθμιστούν εξ ολοκλήρου με περικοπές δημοσίων δαπανών ή με αυξήσεις άλλων φόρων.
Η απαιτούμενη στρατηγική για τη μείωση του χρέους θα είναι ακόμη πιο δύσκολη. Πιστεύω ότι η ιταλική οικονομική παραγωγή θα σταθεροποιηθεί φέτος, αλλά δεν θα ανακάμψει δυναμικά. Οπότε οι συντελεστές του χρέους δεν θα μειωθούν μέσω της ονομαστικής ανάπτυξης του ΑΕΠ. Έτσι, θα απομείνει μόνο μία στρατηγική: εκείνη που προβλέπει το δημοσιονομικό σύμφωνο της ευρωζώνης, βάσει του οποίου η Ιταλία έχει συμφωνήσει να αποπληρώνει χρέος αντίστοιχο με το 70% του ΑΕΠ για τα επόμενα 20 χρόνια.
Για να γίνει αυτό, απαιτείται πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα -δηλαδή πλεόνασμα πριν τις πληρωμές τόκων- σε κλίμακα και χρονική διάρκεια που ιστορικά δεν έχει υπάρξει ξανά. Ακόμη και οι υπερασπιστές των οικονομικών μεταρρυθμίσεων, όπως ο διακεκριμένος Ιταλός οικονομολόγος Francesco Giavazzi, παραδέχονται ότι για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πιθανόν να απαιτηθεί μια περίοδος κατά την οποία τα ελλείμματα προϋπολογισμού θα ξεπερνούν τον επίσημο στόχο.
Ο τρίτος παράγοντας είναι οι ευρωεκλογές του Μαΐου. Θα μας δώσουν κάποιες ενδείξεις για το αν εξακολουθεί να υπάρχει πολιτική στήριξη της προσαρμογής στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της περιφέρειας.
Ορδές αντιευρωπαϊκών κομμάτων ετοιμάζονται να παρελάσουν εκτός των τειχών των Βρυξελλών. Μαζί μπορεί να κερδίσουν και ένα τρίτο του συνόλου των ψήφων. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η αθροιστική δύναμη της ψήφου τους, αλλά και η επίδρασή τους στα ηγετικά κεντροδεξιά κόμματα, τα οποία επίσης γίνονται πιο ευρωσκεπτικιστικά.
Εμφανής είναι η απουσία από τη λίστα μου της επιθεώρησης ποιότητας ενεργητικών του τραπεζικού τομέα από την ΕΚΤ. Ο λόγος που πλέον δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα αυτή η επιθεώρηση είναι ο τρόπος με τον οποίο κατέληξε η συζήτηση για τη στρατηγική: Τα αξιολύπητα απομεινάρια της τραπεζικής ένωσης έχουν σημασία για τις τράπεζες που εμπλέκονται και για τους γραφειοκράτες με τις περίφημες νέες δουλειές τους στην εποπτεία. Όμως εν τη απουσία της ενιαίας υποστήριξης για τις τράπεζες που καταρρέουν, δεν έχουν καμία σημασία για την οικονομία.
Φέτος είναι η χρονιά όπου η έμφαση μεταφέρεται από τις στρατηγικές επιλογές στις επιπτώσεις τους. Οι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν συμβιβαστεί με μια στρατηγική προσαρμογής σε ιστορικά πρωτοφανή κλίμακα, πλαισιωμένη από υποστήριξη της οποίας η βασική ύλη αποτελείται από... νεραϊδόσκονη. Μέχρι το τέλος της χρονιάς θα έχουμε μια καλύτερη εικόνα για το αν είναι βιώσιμες αυτές οι επιλογές.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.