Ευρώπη: Ο αγώνας επιβίωσης των ελίτ και τα κινήματα

Πώς η ανεργία οδηγεί σε ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη. Η επιβίωση του κατεστημένου, τα αντισυστημικά κόμματα και ο ρόλος που παίζουν κινήματα πολιτών. Ο κίνδυνος για την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Το χάσμα μεταξύ κυβερνώντων και κυβερνώμενων στην Ε.Ε. δεν θα κλείσει σύντομα, καθώς η ανεργία θα παραμείνει στο ορατό μέλλον σε αρκετά υψηλά επίπεδα στα περισσότερα κράτη μέλη. Η θέση των κυρίαρχων ελίτ αποδυναμώνεται, αλλά οι αντι-συστημικές ομάδες που επιδιώκουν να τις αντικαταστήσουν δεν είναι αρκετά ισχυρές για να πάρουν την εξουσία.

Οι ομάδες διαμαρτυρίας κερδίζουν έδαφος σε όλη την Ευρώπη, αλλά οι περισσότερες δεν διαθέτουν την απαιτούμενη οργάνωση για να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην πολιτική σκηνή. Αυτήν την στιγμή, ένα από τα βασικά ζήτημα στην Ευρώπη είναι κατά πόσον οι παραδοσιακοί θεσμοί αντιπροσώπευσης θα καταφέρουν να απορροφήσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια.
Μια από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις της ευρωπαϊκής κρίσης είναι το χάσμα που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των ψηφοφόρων και των πολιτικών και οικονομικών ελίτ. Με την εξέλιξη της κρίσης χρέους σε μια κρίση ανεργίας, στις περισσότερες χώρες της ευρωζώνης υποχώρησε δραματικά η δημόσια στήριξη για τις παραδοσιακές ελίτ στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
Στο εσωτερικό, οι πολιτικοί, οι τραπεζίτες, ακόμα και οι συνδικαλιστές και οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζονται ως μέρος του προβλήματος. Στο εξωτερικό, οι γραφειοκράτες της Ε.Ε. και οι ξένες κυβερνήσεις, κυρίως το Βερολίνο, φαίνονται αποκομμένες από τις χώρες που έχουν πληγεί από την κρίση.
Η απορρέουσα δυσαρέσκεια έχει προκαλέσει μια σημαντική εξέλιξη που το Stratfor παρακολουθεί εδώ και καιρό: την άνοδο αντι-συστημικών κομμάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα κόμματα αυτά έχουν εθνικιστικές και ευρωσκεπτικιστικές τάσεις. Κάποια από αυτά απορρίπτουν ανοιχτά την ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών και πολιτών εντός της Ε.Ε. Κόμματα εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους όπως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων της Ιταλίας ανήκουν σε αυτή την ευρύτερη ομάδα των αντι-συστημικών δυνάμεων. Στην Ελλάδα, το νέο-ναζιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγήςαντιπροσωπεύει μια πιο ακραία εκδοχή.
Τα εργατικά συνδικάτα αποτελούν σημαντικούς παράγοντες άσκησης πολιτικής στα περισσότερα μέλη της ευρωζώνης, με την διοργάνωση διαδηλώσεων κατά των μέτρων λιτότητας και την άσκηση πιέσεων για την χαλάρωση ορισμένων μεταρρυθμίσεων. Αρκετές χώρες στην ευρωζώνη έχουν εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και στο ασφαλιστικό σύστημα από τότε που ξέσπασε η κρίση και τα σωματεία έχουν προσπαθήσει να επηρεάσουν την διαδικασία, άλλοτε με περισσότερη και άλλοτε με λιγότερη επιτυχία. Οι γενικές απεργίες και οι διαδηλώσεις είναι πλέον καθημερινά φαινόμενα, ειδικά στις χώρες της περιφέρειας.

Πως επιβιώνει το κατεστημένο

Ωστόσο, τα πολιτικά κόμματα και τα εργατικά συνδικάτα δεν μπορούν να επιτύχουν περισσότερα όσον αφορά την συγκράτηση της κοινωνικής δυσαρέσκειας. Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα έχουν απαξιωθεί στις περισσότερες χώρες, αλλά όχι τόσο ώστε να παραγκωνιστούν από τους αντι-συστημικούς αντιπάλους τους. Μια σειρά από παράγοντες εξηγούν το φαινόμενο αυτό.
Πρώτον, αν και τα αντι-συστημικά κόμματα γίνονται πιο δημοφιλή, δεν θεωρούνται βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις. Ακόμα και σχετικά επιτυχημένες οργανώσεις όπως αυτή του Εθνικού Μετώπου ή του ολλανδικού Κόμματος της Ελευθερίας αγωνίζονται να γίνουν αποδεκτές ως συμβατικά κόμματα. Όσο και αν φαίνεται περίεργο, η ευρύτερη αποδοχή μπορεί να υπονομεύσει την ισχύ των κομμάτων αυτών. Συνήθως νιώθουν πιο άνετα όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση. Η πραγματική εξουσία συνεπάγεται και ανάληψη ευθυνών και σημαντικούς περιορισμούς και δεν είναι όλα τα κόμματα έτοιμα για αυτήν την μετάβαση. Μετά την αναπάντεχη επιτυχία στις ιταλικές βουλευτικές εκλογές του 2013, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων αντιμετωπίζει διάφορες εσωτερικές συγκρούσεις που έχουν πλήξει την δημοτικότητα του. Οι έριδες αυτές απορρέουν από την ανεπαρκή οργάνωση και κυρίως από την συμμετοχή στο κοινοβούλιο, κάτι που απαιτεί την λήψη δυσάρεστων αποφάσεων.
Δεύτερον, τα αντι-συστημικά κόμματα λειτουργούν ορισμένες φορές σε εκλογικά συστήματα που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να περιορίζουν την δημοτικότητα τους. Αυτό ισχύει στην Γαλλία, όπου το σύστημα με τους δύο εκλογικούς γύρους περιορίζει τις πιθανότητες των μικρότερων κομμάτων να αποκτήσουν πρόσβαση στην εξουσία. Το σύστημα «ο νικητής τα παίρνει όλα» στο Ηνωμένο Βασίλειο εξυπηρετεί αντίστοιχο σκοπό. Ως εκ τούτου, κόμματα όπως το Εθνικό Μέτωπο και το Κόμμα της Ανεξαρτησίας στην Βρετανία υπο-εκπροσωπούνται στα εθνικά τους κοινοβούλια.
Σε άλλες χώρες όπου ισχύει η απλή αναλογική, όπως στην Ιταλία, είναι πολύ πιο εύκολο για τα μικρότερα κόμματα να αποκτήσουν πρόσβαση στο κοινοβούλιο. Ακόμα και έτσι τα κόμματα αυτά αναγκάζονται συχνά να αντιμετωπίσουν στρατηγικές συμμαχίες μεταξύ των παραδοσιακών δυνάμεων, οι οποίες δεν επιθυμούν να συνεργαστούν με τους νεοεισερχόμενους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το καλύτερο σενάριο για τα αντι-συστημικά κόμματα είναι οι κυβερνήσεις μειοψηφίας, στις οποίες μπορούν να προωθήσουν τις εθνικιστικές τους ατζέντες με αντάλλαγμα την στήριξη μιας εύθραυστης κυβέρνησης. Αυτό συνέβη στην Ολλανδία, όπου το Κόμμα της Ελευθερίας προσέφερε στήριξη για τον συνασπισμό μειοψηφίας και στην Βουλγαρία, όπου το εθνικιστικό «Ατάκα» στηρίζει την σημερινή κυβέρνηση.
Τα εργατικά συνδικάτα δεν τα καταφέρνουν και πολύ καλύτερα. Ο συνδικαλισμός βρίσκεται σε σταθερά πτωτική πορεία στην Ευρώπη τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Τα εργατικά συνδικάτα έχουν ισχυρό πολιτικό ρόλο σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γαλλία, γιατί αντιπροσωπεύονται στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, οργανώνουν με επιτυχία απεργίες και συχνά έχουν καλές διασυνδέσεις με τα μεγάλα κόμματα. Ωστόσο η δύναμη τους έχει εξασθενίσει. Εκτός από την μείωση του αριθμού των μελών τους, τα συνδικάτα δεν είναι δημοφιλή γιατί αντιμετωπίζονται ως εκπρόσωποι συγκεκριμένων συμφερόντων. Η ευρωπαϊκή κρίση έχει οξύνει περισσότερο το πρόβλημα αυτό. Τα συνδικάτα τείνουν να εκπροσωπούν ανθρώπους που έχουν δουλειές. Επειδή εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν μείνει άνεργοι από τότε που ξέσπασε η κρίση, τα περισσότερα συνδικάτα εκπροσωπούν μόνο όσους βρίσκονται στα περιθώρια του συστήματος.

Κινήματα Πολιτών

Η πτώση της δημοτικότητας των κομμάτων, οι εκλογικές και θεσμικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα αντι-συστημικά κόμματα και η ανεπαρκής αντιπροσώπευση από τα εργατικά συνδικάτα εξηγούν και μια άλλη πτυχή της ευρωπαϊκής κρίσης: την άνοδο των κινημάτων πολιτών, ανθρώπων που συνασπίζονται για να υπερασπιστούν συγκεκριμένα συμφέροντα ή να επιτύχουν συγκεκριμένους στόχους. Μια τέτοια ομάδα είναι και η Πλατφόρμα των Πληγέντων από Υποθήκες, η οποία δημιουργήθηκε για να καταπολεμήσει τις εξώσεις στην Ισπανία. Αρχικά ο στόχος της ήταν να μεταμορφώσει τον ισπανικό νόμο, αλλά τελικά ανέπτυξε δεσμούς με άλλα κινήματα, όπως το 15-Μ, μια ομάδα νέων που το 2011 τάχθηκε κατά της κυβέρνησης του πρώην πρωθυπουργού Χοσέ Λιουίς Θαπατέρο.
Το κίνημα των «κόκκινων σκούφων» στη Γαλλία είναι πιο δύσκολο να περιγραφθεί. Συνδυάζοντας στοιχεία από διαφορετικούς χώρους, από την κεντροαριστερά και την κεντροδεξιά, από συνδικαλιστές και επιχειρηματίες, οι κόκκινοι σκούφοι αναδύθηκαν στην Βρετάνη, μια περιοχή στη βορειοδυτική Γαλλία, για να διαμαρτυρηθούν στον «οικολογικό φόρο» στα φορτηγά. Το όνομα του κινήματος προέρχεται από τις διαμαρτυρίες αγροτών των 17ο αιώνα, καταδεικνύοντας την σχέση του με την τοπική ιστορία και ταυτότητα. Ωστόσο, η κατάργηση του «οικολογικού φόρου» είναι το μοναδικό ζήτημα που συνενώνει τα διαφορετικά στοιχεία του κινήματος.
Η ανάδυση των κόκκινων σκούφων αντιπροσωπεύει μια γενικευμένη οργή ενάντια στην γαλλική κυβέρνηση, μια οργή που δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με ιδεολογικές ή κοινωνικές διακρίσεις. Λίγες μέρες μετά τις διαμαρτυρίες στην Βρετάνη, διάφοροι υποστηρικτές ακροδεξιών κομμάτων αποδοκίμασαν στο Παρίσι τον Φρανσουά Ολάντ φορώντας κόκκινους σκούφους, γεγονός που δείχνει ότι οι κόκκινοι σκούφοι δεν συμβολίζουν μόνο ένα κίνημα κατά του «οικολογικού φόρου».
Αν ο στόχος των κινημάτων αυτών είναι να έχουν ένα ισχυρό πολιτικό αντίκτυπο στις χώρες τους (κάτι που δεν ισχύει πάντοτε), θα δυσκολευτούν να τον επιτύχουν. Τις περισσότερες φορές δεν έχουν την απαραίτητα συνοχή, δομή και χρηματοδότηση για να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να επηρεάσουν τα πολιτικά συστήματα των χωρών τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις εξαφανίζονται μόλις επιτύχουν τους αρχικούς τους στόχους. Σε άλλες, εξαφανίζονται νωρίτερα.
Τα μεγάλα κόμματα έχουν μεγάλο πλεονέκτημα στην χρηματοδότηση, τις δομές και την εμπειρία, κάτι που εξηγεί την πρωτοκαθεδρία τους παρά τo χάσμα που χωρίζει την κυρίαρχη ελίτ από τους ψηφοφόρους της. Αν οι σημερινές ελίτ επιβιώσουν από την κρίση θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις από τα κινήματα πολιτών και τα αντι-συστημικά κόμματα στο μέλλον. Ως εκ τούτου, θα προσπαθήσουν να συνδυάσουν τις πολιτικές τους με αυτές των μικρότερων κομμάτων σε μια προσπάθεια να ικανοποιήσουν τους ψηφοφόρους.
Αν συμβεί αυτό θα υπονομεύσει τις προσπάθειες για ευρωπαϊκή ενοποίηση.

http://www.euro2day.gr/specials/topics/article/1156975/evroph-o-agonas-epivioshs-ton-elit-kai-ta.html