Οι 10 αρχές για έναν κόσμο χωρίς μαύρους κύκνους

Οτιδήποτε πιστεύουμε για τον κόσμο και το μέλλον είναι ευάλωτο στον «μαύρο κύκνο», το απροσδόκητο και καταστροφικό συμβάν. Έτσι, αντί να προσπαθούμε να πετύχουμε το αδύνατο, δηλαδή να προβλέψουμε το μέλλον με βάση τα μαθηματικά μοντέλα και άλλες επιστημονικές μεθόδους, πρέπει να επικεντρωθούμε στο να θωρακίσουμε το παρόν από μια απροσδόκητη καταστροφή. 

Αυτή είναι η «θεωρία του μαύρου κύκνου» του Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ, ο οποίος προ δεκαετίας εγκατέλειψε ανώτατες θέσεις σε παγκόσμιους επενδυτικούς κολοσσούς για να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία και να γίνει σύντομα διάσημος. Οι μαύροι κύκνοι ανακαλύφθηκαν στην Αυστραλία. Συμβολίζουν το απροσδόκητο γιατί μέχρι τότε οι πάντες πίστευαν ότι οι κύκνοι είναι μόνο άσπροι. 

Ο Ταλέμπ, ένας από τους λίγους που προέβλεψαν την κατάρρευση των τραπεζών και των επενδυτικών οίκων, κατάγεται από την Αμιούν του Λιβάνου, την καρδιά της ελληνορθόδοξης κοινότητας. «Είμαστε αυτοί που ο Καβάφης αναφέρει ως Ελληνοσύρους», δηλώνει ο διάσημος συγγραφέας στην ιστοσελίδα του: «Ελληνικό αίμα, συρολιβανέζικη ψυχή, αραβική λαλιά». 

Η επιθετική γραφή του Ταλέμπ, κυρίως κατά των τραπεζιτών και της επιστημονικής κοινότητας (οικονομολόγοι, κ.ά.) επανεμφανίστηκε στις αρχές της εβδομάδας στους Financial Times. Στο άρθρο του βάλλει για μια ακόμα φορά κατά του μοντέλου διάσωσης των αγορών και υποστηρίζει ότι απαιτούνται σοβαρές ανατροπές. Η προσπάθεια, κατά την άποψη του Ταλέμπ, που σήμερα διδάσκει στο London Business School και σε άλλα πανεπιστήμια, πρέπει να επικεντρωθεί σε δέκα αρχές:

1.Τα εύθραυστα πράγματα πρέπει να σπάνε νωρίς, ενόσω είναι ακόμα μικρά. Τίποτα δεν θα πρέπει να γίνεται πολύ μεγάλο για να αποτύχει. Η εξέλιξη στην οικονομική ζωή βοηθάει εκείνους με το μεγαλύτερο κρυφό ρίσκο -και για το λόγο αυτό τους πιο εύθραυστους- να γίνουν οι σπουδαιότεροι.. 

2.Όχι στην κοινωνικοποίηση των ζημιών και την ιδιωτικοποίηση των κερδών. Ό,τι χρειάζεται να διασωθεί θα πρέπει να κρατικοποιείται, ενώ ό,τι δεν χρειάζεται διάσωση θα πρέπει να είναι ελεύθερο, μικρό και με τα ρίσκα του. Καταφέραμε να συνδυάσουμε τα χειρότερα του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Στη Γαλλία της δεκαετίας του 1980, οι σοσιαλιστές κατέλαβαν τις τράπεζες. Στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 2000 οι τράπεζες κατέλαβαν την κυβέρνηση. Αυτό είναι σουρεαλισμός. 

3.Σε όσους οδηγούσαν σχολικά με τα μάτια δεμένα (και τράκαραν) δεν θα πρέπει να ξαναδοθεί ποτέ καινούργιο λεωφορείο. Το οικονομικό κατεστημένο (πανεπιστήμια, ρυθμιστικές αρχές, κεντρικοί τραπεζίτες, αξιωματούχοι της κυβέρνησης και κάθε λογής οργανισμοί στελεχωμένοι με οικονομολόγους) έχασαν κάθε νομιμοποίηση μετά την αποτυχία του συστήματος. Είναι ανεύθυνο και κουτό να επαφιέμεθα στην ικανότητα αυτών των ειδικών για να μας βγάλουν από αυτά τα χάλια. Καλύτερα να βρούμε τους έξυπνους ανθρώπους των οποίων τα χέρια είναι καθαρά. 

4.Μην αφήνετε κάποιον ο οποίος εργάζεται και έχει ως κίνητρο τα μπόνους να διαχειριστεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο - ούτε το χρηματοοικονομικό σας ρίσκο. Οι πιθανότητες είναι ότι θα εξαλείψει κάθε δικλίδα ασφαλείας, προκειμένου να παρουσιάσει «κέρδη» ισχυριζόμενος παράλληλα ότι είναι «συντηρητικός». Τα μπόνους δεν πάνε καλά με τα κρυφά ρίσκα και τη διαφάνεια. Είναι η ασυμμετρία του συστήματος αυτού των κινήτρων που μας έφερε στο σημείο που βρισκόμαστε. Κανένα κίνητρο χωρίς αντικίνητρο: ο καπιταλισμός έχει να κάνει με επιβράβευση και τιμωρία, όχι μόνο επιβράβευση. 

5.Αντισταθμίστε τη συνθετότητα με την απλότητα. Η συνθετότητα που απορρέει από την παγκοσμιοποίηση και την έντονα διαδικτυωμένη οικονομική ζωή πρέπει να αντισταθμίζεται με την απλότητα των χρηματοοικονομικών προϊόντων. Η σύνθετη οικονομία από μόνη της αποτελεί μια μορφή μόχλευσης: τη μόχλευση της αποτελεσματικότητας. Τέτοια συστήματα επιβιώνουν χάριν της χαλαρότητας και της υπεραφθονίας. Η αύξηση του χρέους παράγει ανεξέλεγκτους και επικίνδυνους στροβιλισμούς και δεν αφήνει περιθώρια για λάθη. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αποφύγει τις πλάνες και τις φούσκες: οι χρηματιστηριακές φούσκες (όπως αυτή του 2000) έχουν αποδειχτεί ήπιες, ενώ αυτές του χρέους επώδυνες. 

6.Μη δίνετε στα παιδιά μασούρια δυναμίτη, ακόμα και αν έχουν επάνω προειδοποιητική ετικέτα. Τα σύνθετα χρηματοοικονομικά παράγωγα θα πρέπει να απαγορευτούν, καθώς κανένας δεν τα καταλαβαίνει και ελάχιστοι έχουν την οξυδέρκεια να το αντιληφθούν. Οι πολίτες θα πρέπει να προστατευτούν από τους εαυτούς τους, από τραπεζίτες που τους πουλούν προϊόντα αντιστάθμισης κινδύνου και από μωρόπιστους δημόσιους λειτουργούς που ακούνε τους θεωρητικούς οικονομολόγους. 

7.Μόνο οι πυραμίδες χρειάζεται να βασιστούν στην εμπιστοσύνη. Οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει ποτέ να «αποκαθιστούν» την εμπιστοσύνη. Οι αλληλοδιαδεχόμενες φήμες είναι προϊόντα σύνθετων συστημάτων. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να σταματήσουν τις φήμες• απλώς πρέπει να είμαστε ικανοί να αψηφούμε τις φήμες, να παραμένουμε στιβαροί ενώπιόν τους. 

8.Μην δίνεις σε έναν εθισμένο περισσότερα ναρκωτικά αν έχει πόνους εξαιτίας της στέρησης. Η χρήση μόχλευσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπερβολικής μόχλευσης δεν είναι ομοιοπαθητική, αλλά άρνηση της πραγματικότητας. Η χρηματοπιστωτική κρίση δεν είναι ένα προσωρινό πρόβλημα, είναι διαρθρωτικό. Χρειαζόμαστε αποτοξίνωση. 

9.Ο κόσμος δεν θα πρέπει να βασίζει τη συνταξιοδότησή του σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία ή σε επίφοβες συμβουλές «ειδικών». Η οικονομική ζωή θα πρέπει να αποχρηματοοικονομικοποιηθεί. Θα πρέπει να μάθουμε να μη χρησιμοποιούμε τις αγορές ως αποθήκες αξίας: δεν εμπεριέχουν τις βεβαιότητες που ο συνηθισμένος κόσμος χρειάζεται. Ο κόσμος θα πρέπει να έχει αγωνία για τις δικές του επιχειρήσεις (τις οποίες και ελέγχει) και όχι για τις επενδύσεις του (τις οποίες δεν ελέγχει). 

10.Κάντε ομελέτα με τα σπασμένα αβγά. Η κρίση αυτή δεν μπορεί να ξεπεραστεί με αυτοσχέδιες επιδιορθώσεις όπως δεν μπορεί ένα σκαρί με σάπια γάστρα να επισκευαστεί με μεμονωμένα μπαλώματα. Θα πρέπει να ξαναναυπηγήσουμε τη γάστρα με νέα (ισχυρότερα) υλικά. Θα πρέπει να επανεφεύρουμε το σύστημα πριν το κάνει μόνο του. 

Ας προχωρήσουμε εθελοντικά στη νέα έκδοση του καπιταλισμού, βοηθώντας να σπάσει μόνο του ό,τι πρέπει να σπάσει, μετατρέποντας το χρέος σε μετοχή, περιθωριοποιώντας τα οικονομικά και ακαδημαϊκά κατεστημένα, καταργώντας το νόμπελ της οικονομίας, απαγορεύοντας τις εξαγορές που γίνονται με μοχλευμένο δανεισμό, βάζοντας τους τραπεζίτες στη θέση που αξίζουν, παίρνοντας πίσω τα μπόνους από αυτούς που μας έφτασαν ως εδώ και διδάσκοντας τους ανθρώπους να πλοηγούν ένα κόσμο με λιγότερες βεβαιότητες. 

Τότε θα δούμε μια οικονομική ζωή πιο αρμόζουσα στο βιολογικό μας περιβάλλον: μικρότερες επιχειρήσεις, πλουσιότερη οικολογία, μηδενική μόχλευση. Έναν κόσμο στον οποίο επιχειρηματίες και όχι τραπεζίτες αναλαμβάνουν τα ρίσκα και εταιρείες γεννιούνται και πεθαίνουν κάθε μέρα χωρίς να αποτελούν είδηση. Με άλλα λόγια, έναν κόσμο πιο ανθεκτικό στους μαύρους κύκνους. 


Πηγή: http://www.isotimia.gr/default.asp?pid=21&la=1&artid=71133&catid=2