Ο Γερμανός Φάουστ: ένας ανάπηρος ηγεμών

Από την καταστροφή των Βαλκανίων στη διάλυση της Ευρώπης

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

«Though this be madness, yet there is method in't.»
«Aν και είναι τρέλλα, υπάρχει μέθοδος μέσα της»

Πολώνιος προς ‘Αμλετ, πράξη δεύτερη, σκηνή δεύτερη

Η τιτοϊκή Γιουγκοσλαβία και, στο κέντρο της, η Σερβία, υπήρξαν για σχεδόν μισό αιώνα το «καμάρι» Ανατολής και Δύσης. Δεν πέτυχε ο Τίτο να φτιάξει κάποιον σοσιαλισμό αντάξιο των ελπίδων που αυτή η ιδέα γέννησε στην ανθρωπότητα, με τον ίδιο τρόπο που το έκανε το κίνημα των Χριστιανών, πριν από δύο χιλιετίες. Ο ίδιος εξομολογήθηκε ότι απέτυχε, μιλώντας σε μια αντιπροσωπεία του ΚΚΕ εσ. που τον επισκέφθηκε λίγο πριν από τον θάνατό του. Μικρό παιδί, θυμάμαι την απογοήτευση της μάνας μου, αντάρτισσας στην κατοχή, όταν ο φύλακας της όπερας του Ζάγκρεμπ μας έδειχνε, με την προσδοκία να μας εντυπωσιάσει εκείνος, το πολυτελές, «βασιλικό» θεωρείο που καθόταν ο δημιουργός και άρχων της μεταπολεμικής Γιουγκοσλαβίας. Δεν πολεμήσαμε, έλεγε, για τέτοια προνόμια.

Παρόλα αυτά, η Γιουγκοσλαβία, με την οπωσδήποτε περιορισμένη, αλλά πάντως πρωτοποριακή ιδέα της αυτοδιαχείρισης, με τον ρόλο της στους Αδέσμευτους, με τον σχετικά «φιλελεύθερο» σοσιαλισμό της, που δεν αποποιήθηκε τον ρόλο της «αγοράς», ίσως μάλλον το παράκανε στην κατεύθυνση αυτή, με τον επιδέξιο ρόλο της ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, με το ηθικό κεφάλαιο της μνημειώδους αντίστασης, ιδίως των Σέρβων, στις ορδές του Χίτλερ, δεν ήταν ασφαλώς χώρα – παρίας. Κι αν ήταν «αποτυχία», συγκρινόμενη με το άπειρο της ουτοπίας, δεν ήταν καθόλου αποτυχία, ήταν μια σχετική και μεγάλη επιτυχία, με τα πιο περιορισμένα μέτρα των ιστορικών και πραγματικών συγκρίσεων. Παρά την προϊούσα, μετά τον θάνατο του Τίτο, κρίση της, διατηρούσε μια παγκόσμια ακτινοβολία. Μέχρι το 1988, θα ήταν αδιανόητο να τη διαμελίσουν και να τη βομβαρδίσουν.

Κι όμως, το αδιανόητο έγινε δυνατό. Γερμανία και Βατικανό κατάφεραν να διαμελίσουν τη Γιουγκοσλαβία, χρησιμοποιώντας τις εθνικές της αντιθέσεις και παριστάνοντας τους απόστολους των ανθρωπίνων και εθνικών δικαιωμάτων. Αναγνωρίζοντας την ανεξαρτησία των Δημοκρατιών της χωρίς την προηγούμενη δίκαιη διευθέτηση των συνοριακών ζητημάτων, δεν εφήρμοσαν, καταστρατήγησαν την αρχή της αυτοδιάθεσης. Προκάλεσαν έναν απολύτως προβλέψιμο, αιματηρό εμφύλιο πόλεμο και κατέστρεψαν τη χώρα, αφήνοντας μια μαύρη τρύπα στο κέντρο των Βαλκανίων. Είχαν τη θλιβερή ικανοποίηση να είναι τα δικά τους αεροπλάνα τα πρώτα ΝΑΤΟϊκά που επέδραμαν στο ηρωϊκό Βελιγράδι. Ο «ειρηνιστής», «πράσινος» Υπουργός Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ κατέπληξε τον Γιώργο Παπανδρέου όταν του είπε: «Είμαι πολύ χαρούμενος με τον πόλεμο στο Κόσοβο!». Για να εξηγήσει: «Είναι ο πρώτος πόλεμος που θα κερδίσει η Γερμανία»!

Αμερικανικός θρίαμβος με «ξένα κόλλυβα»

Δεν τον κέρδισαν. Οι Αμερικανοί ήταν οι νικητές. Κατέστρεψαν, εν τη γενέσει της, την προσπάθεια δημιουργίας Κοινής Ευρωπαϊκής Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής, έσπειραν τη δυσπιστία μεταξύ Γάλλων και Γερμανών, απέδειξαν την αναποτελεσματικότητα των Ευρωπαίων, καθιστάμενοι εκ νέου «απαραίτητοι», σε μια περιοχή με ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία και ελπίδες προσανατολισμένες στην Ευρώπη. Κανείς δεν τους χρειαζόταν στα Βαλκάνια όταν τέλειωσε ο «ψυχρός πόλεμος». ‘Ολοι ενήργησαν για να τους ξανακάνουν «απαραίτητο» επιδιαιτητή στην τόσο στρατηγική χερσόνησο. Κάθε τόσο, οι ΗΠΑ «τρομοκρατούσαν» τους Ευρωπαίους ότι σκέφτονται να φύγουν από τα Βαλκάνια. Ποτέ δεν το σκέφτηκαν στα σοβαρά, έχτισαν άλλωστε στο Κόσοβο μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές βάσεις στην υφήλιο. 

Τη στιγμή που η Γερμανία έλυνε το εθνικό της πρόβλημα, αποτύγχανε οικτρά να παίξει ηγεμονικό ρόλο στην Ευρώπη και επανεγκαθιστούσε τις ΗΠΑ σε ρόλο διαιτητή στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, παραδιδόταν πλήρως στις δυνάμεις του Χρήματος και της Παγκοσμιοποίησης και εγκαθιστούσε συμβολικά, στο κέντρο της επανενωμένης της πρωτεύουσας, ένα εμπορικό κέντρο της Σόνι. Πολλοί πίστεψαν ότι το εμπόριο οδηγεί στην καντιανή «Διαρκή Ειρήνη». ‘Ολοι διαψεύστηκαν.

Προσπάθησαν, επί Σρέντερ, να ξαναγίνουν στρατηγικό υποκείμενο, ανθιστάμενοι στην εισβολή στο Ιράκ, από κοινού με Σιράκ και Βιλπέν. Η κίνηση αυτή είχε σπουδαίες, παγκόσμιες πολιτικές επιπτώσεις, αλλά παροδικά αποτελέσματα. Μια ακόμα προσπάθεια αμυντικής χειραφέτησης της Ευρώπης πέθανε προτού γεννηθεί. Ο Σρέντερ έφυγε από την πολιτική, αφού έθεσε τις βάσεις της διάλυσης του «καπιταλισμού του Ρήνου», ο Σιράκ πέρασε χρόνια διαρκούς μετάνοιας και προσπαθειών εξευμενισμού των ΗΠΑ, έως ότου είδε τον Σαρκοζί, με την υποστήριξη, λένε, και των Ροκφέλλερ, να κάνει αεροπειρατεία στον γκωλισμό και να στέλνει στον ανακριτή τον Βιλπέν. Η «Νέα Ευρώπη», που, με επικεφαλής τον Μπαρόζο, «μαχαίρωσε» στην πλάτη Γαλλία και Γερμανία, γινόταν πανηγυρικά δεκτή στην ΕΕ, οδηγώντας στη σημερινή κατάσταση.

Τα παραδείγματα αυτά είναι τυπικά του κοντόφθαλμου των γερμανικών ελίτ, του πρωτόγονου, «επαρχιακού» χαρακτήρα του γερμανικού εθνικισμού. Αυτά τα, ιστορικά εξηγήσιμα, χαρακτηριστικά ήταν υπεύθυνα για την στρατιωτική καταστροφή της Ευρώπης και της ίδιας της Γερμανίας, κατά τη διάρκεια του Εικοστού Αιώνα. Αυτά τα χαρακτηριστικά απειλούν ξανά να καταστρέψουν την Ευρώπη και την Γερμανία, με οικονομικές μεθόδους. Αυτά επιτρέπουν στην Αυτοκρατορία του Χρήματος να χειραγωγεί το ισχυρότερο ευρωπαϊκό έθνος προς όφελος δικών της επιδιώξεων.

Το «κόμμα» της Goldman Sachs

‘Αλλωστε ποιά Γερμανία, ποιά Γαλλία, ποιά Ιταλία και ποιά Ελλάδα; Ο ευρωπαϊκός τύπος, ελάχιστα ψάχνοντας, ανακάλυψε τους ανθρώπους, το «κόμμα» της Goldman Sachs, μιας μη ευρωπαϊκής τράπεζας, σε όλα τα σημεία λήψης αποφάσεων του ευρωπαϊκού πολιτικού, κρατικού και τραπεζικού συστήματος. Ο προσεκτικός αναλυτής θα διαπιστώσει εύκολα ότι η διεθνής πολιτική ζωή τείνει να πάρει καθαρά εικονικό χαρακτήρα. Η μόνη υπερδύναμη δεν είναι καν υπερδύναμη, από τη στιγμή που μια ιδιωτική εταιρεία υποβαθμίζει την πιστοληπτική της ικανότητα, όπως έκανε η S&P’s το 2011. Πραγματική υπερδύναμη μοιάζει το Χρήμα, αόρατος, αλλά υπαρκτός Αύγουστος. Μόνο που το μυαλό μας εξακολουθεί να σκέφτεται με όρους μεγάλων δυνάμεων και κρατών. Αδυνατεί συνήθως να αποκωδικοποιήσει τις πραγματικές στρατηγικές πίσω από το χάος των συγκρουόμενων εθνικών πολιτικών.

Για κάθε στρατηγική, ο σαφής προσδιορισμός του «εχθρού» είναι το βασικότερο θεμέλιο. Συμμαχώντας με τις αγορές εναντίον της Ελλάδας, το 2009, για να πειθαρχήσει την ευρωζώνη, το Βερολίνο έδωσε στρατηγικό πλεονέκτημα στον εχθρό του. Ο οποίος άλλωστε, δια του ασφυκτικού «μικροελέγχου» στην κυβέρνηση Παπανδρέου και το ελληνικό κράτος, έπαιζε και στις τρεις πλευρές του ταμπλώ! Καθοδηγούσε την επίθεση των αγορών κατά της Αθήνας, την αντίδραση της Ελλάδας στην επίθεση και την αντίδραση της Γερμανίας στο ζήτημα που προέκυψε! Δεν είναι παράξενο που, τρία χρόνια αργότερα, οι διεθνείς τράπεζες κυριαρχούν όσο ποτέ άλλοτε, δεν έχουν πληρώσει ούτε ένα ευρώ για τις επενδυτικές επιλογές τους, που συχνά δεν ήταν τίποτα άλλο από ξεγυρισμένες απάτες και η ΕΕ μπήκε για τα καλά σε πορεία διάλυσης.

Πριν από δέκα χρόνια έτυχε να παρακολουθήσω το παγκόσμιο συνέδριο για θέματα ασφάλειας που γίνεται κάθε χρόνο στο Μόναχο, το «Νταβός της ασφάλειας», όπως το αποκαλούν. ‘Όταν ρώτησα τον Μάρτιν Σκώουκροφτ, σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του πατρός Μπους, για τις σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα, μου έδωσε μια απάντηση που, νομίζω, συνιστά επιτομή του αυτοκρατορικού know how: «Πρέπει να έχουμε με την Κίνα και τη Ρωσία καλύτερες σχέσεις από αυτές που μπορούν ποτέ να έχουν μεταξύ τους». Στην περίπτωση που μας ενδιαφέρει, το Χρήμα έχει πολύ καλύτερες σχέσεις και με την Ελλάδα και με τη Γερμανία, από όσο αυτές μεταξύ τους. ‘Εχει πολύ καλύτερες σχέσεις και με την κυβέρνηση Μέρκελ και με τους Νότιους, από όσο αυτοί μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα δεν έχει απλώς καλύτερες σχέσεις, έχει έναν εντυπωσιακό βαθμό διείσδυσης στα περισσότερα κέντρα πολιτικής, οικονομικής και εκδοτικής εξουσίας, τα «καθοδηγεί» οδηγώντας τα σε τακτικές επιλογές των οποίων αγνοούν τις στρατηγικές συνέπειες. Αυτός είναι ο τρόπος που, ΗΠΑ και Χρήμα, κατέστρεψαν την ΕΣΣΔ, ανατινάζοντάς την «εκ των έσω», με τον επιδέξιο παροξυσμό και εκμετάλλευση των εσωτερικών της αντιθέσεων. Αυτός είναι ο τρόπος που οργανώνεται η «αυτοκαταστροφή» της ΕΕ. Επιπλέον, οι «αγορές» έγραψαν στα «συντάγματα» της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομικής αρχιτεκτονικής ένα σύστημα που τις ευνοεί συστηματικά, ακόμα και χωρίς να κάνουν τίποτα οι ίδιες.

Ο Μεφιστοφελής των Αγορών και ο Γερμανός Φάουστ

Η Γερμανία τείνει να γίνει μια «μισητή ιμπεριαλιστική δύναμη», έγραψε στους τόσο επίκαιρους «Καιρούς του Χρήματος», δηλαδή τους Financial Times, ο Τζωρτζ Σόρος, που ξέρει καλά γιατί μιλάει, αφού, έχω την εντύπωση, συνέβαλε σημαντικά στο αποτέλεσμα που περιγράφει τώρα ως «αντικειμενικός παρατηρητής». Η διαδικασία «υπερ-ενοχοποίησης» της Γερμανίας μετά το 1945 δεν σχεδιάστηκε για να την «απελευθερώσει» από τις κυριαρχικές της διαθέσεις, αλλά για να την καταστήσει ένοχο, καταπιεσμένο, εσαεί «ανάπηρο» ηγεμονικό υποκείμενο. Γι’ αυτό ένας εμφανώς απελπισμένος Χέλμουτ Σμιτ είπε στη Μέρκελ: «Χρειαζόμαστε την Ευρώπη να μας προστατέψει από τον εαυτό μας».

Εγκλωβιζόμενοι στη συμμαχία με το Χρήμα, στις μεθόδους και τις αξίες του, οι ιθύνουσες τάξεις της Γερμανίας αντάλλαξαν, χωρίς να το καταλάβουν, ιδιοτελή και προσωρινά κέρδη, με την παραίτηση από μια ηγεμονία με φιλοδοξίες! Γι’ αυτό κι έχουν τώρα λυσσάξει γιατί οι επικριτές της λιτότητας, απαιτούν να ανακυκλώσουν τα εμπορικά τους πλεονάσματα. Δύσκολα θα καταφέρουν να οικοδομήσουν το Τέταρτο Ράιχ που ονειρεύονται. Η «νέα Πρωσία» κινδυνεύει να την «πατήσει» άσχημα, όπως προ του 1914, όταν είδε τις εντυπωσιακές επιστημονικές, βιομηχανικές, τεχνολογικές προόδους της να μην μπορούν να κεφαλαιοποιηθούν στο περιβάλλον της, βρετανικής «ιδιοκτησίας», παγκοσμιοποίησης του 19ου αιώνα.

Οι Γερμανοί θαύμαζαν τους Αρχαίους. Ο Παρθενών όμως δεν είναι μόνο σύμβολο της αθηναϊκής δόξας, είναι και υπενθύμιση των βαθύτερων αιτίων της αθηναϊκής πτώσης. Εκεί φυλασσόταν ο θησαυρός της Αθηναϊκής Συμμαχίας, που οι Αθηναίοι άρπαξαν από τους συμμάχους τους, ο δικός τους πλούτος είναι που επενδύθηκε στη χρυσελεφάντινη Αθηνά κι αυτή η λεηλασία έγινε η αιτία της καταστροφής τους. Με τη βοήθεια των συμμάχων νίκησαν τους Πέρσες και τους Σπαρτιάτες, για να νικηθούν από τον εαυτό τους, και μαζί το μοναδικό πείραμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, στη Μήλο και στη Σικελία. Το ίδιο θα συμβεί πιθανότατα με τη Γερμανία της Μέρκελ και του Σόιμπλε, που παρέδωσε την ψυχή της στους ‘Ισσινγκ, τους ‘Ακερμαν και τους...προϊσταμένους τους.

Ούτε θα λύσει το πρόβλημα η «ένδοξη απομόνωση» όπου οδηγούν αναπόφευκτα ο ψευτοορθολογισμός των Λάμερς και Σόιμπλε, η θεωρία των ομόκεντρων κύκλων και ο εθνικισμός του Ζιν. ‘Όλα αυτά μου θυμίζουν έντονα την ατμόσφαιρα που έζησα στη Μόσχα ως ανταποκριτής, όταν κατέρρεε η ΕΣΣΔ. «Τι διάολο γίνεται εδώ;», διερωτήθηκα καθώς έβλεπα τον αμοιβαίο «έρωτα» στα πρόσωπα του ΓΓ του ΚΚΣΕ και του Τζούλιο Αντρεότι, στην υποβλητική ατμόσφαιρα του πύργου των Σφόρτσα στο Μιλάνο, σταθμό του Γκορμπατσώφ, καθώς πήγαινε στη Μάλτα να παραδώσει στον Μπους την Ανατολική Ευρώπη, το 1989. «Μα καλά, τι θα κάνετε με τους συμμάχους σας;», ρώτησα καθώς τέλειωνε η συνέντευξη τύπου τον Αντρέι Γκρατσώφ, γραμματέα Διεθνών Σχέσεων του ΚΚΣΕ. Απέφυγε την ερώτηση, λέγοντάς μου «καλά άστους αυτούς τώρα, δεν έχουν ανάγκη». Πίσω στη Μόσχα, οι «δημοκράτες» του Γέλτσιν έλεγαν «δεν χρειαζόμαστε τις ασιατικές δεσποτείες», εννοώντας τις ασιατικές σοβιετικές Δημοκρατίες και οι «εθνικιστές» της «Σοβιέτσκαγια Ρασία» ότι «αρκετά πλήρωσαν οι Ρώσοι τις Δημοκρατίες και τους συμμάχους τους». Τα επόμενα είκοσι χρόνια, όλη η ενέργεια της ρωσικής διπλωματίας ξοδεύεται ανεπιτυχώς για να σταματήσει την προέλαση του ΝΑΤΟ και την κατάρρευση της ρωσικής επιρροής στην πρ. ΕΣΣΔ. Η ποιότητα της σημερινής στρατηγικής του Βερολίνου δεν μοιάζει καλύτερη.

Αν δεν εμφανισθούν δυνάμεις στην Ευρώπη, και στη Γερμανία και στον νότο, για να ανατρέψουν εγκαίρως αυτή την πορεία, δεν θα είναι μόνο μια μεγάλη ήττα της Ευρώπης και των λαών της. Μπορεί να αποδειχθεί μια ιστορική ήττα του ανθρωπισμού, που θα απειλήσει να κλείσει τους τρεις αιώνες του διαφωτιστικού προτάγματος, οδηγώντας την ανθρωπότητα, στην καλύτερη περίπτωση, σε μεταμοντέρνο μεσαίωνα. Τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό για τον πολιτισμό από την αποτροπή, πάση θυσία, αυτής της πορείας.

Konstantakopoulos.blogspot.com