Στην υπηρεσία του λαού ή της οικονομικής ολιγαρχίας

Του Νίκου Γεωργακάκη

Τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα τα δύο τελευταία, η συζήτηση για την αντικειμενικότητα των στατιστικών μελετών και συμπερασμάτων πήρε τεράστιες διαστάσεις και επηρέασε σημαντικές εξελίξεις. Η αντιπαράθεση για τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας το 2004, π.χ. το έλλειμμα, η προγραμματική αναφορά του ΠΑΣΟΚ πριν από τις εκλογές 2009, στην ανάγκη μεταβολών στην ΕΣΥΕ, που ήταν η μόνη αναφορά δημόσιου φορέα στο πρόγραμμά του, το νομοθέτημα -από τα πρώτα- για τη δημιουργία της ΕΛΣΤΑΤ σαν διαδόχου της ΕΣΥΕ, η ανάδειξη των προβλημάτων της οικονομίας που μας έφερε το ΔΝΤ και την τρόικα, είναι μερικά μόνο δεδομένα που επισημαίνουμε για να εκθέσουμε τις σκέψεις που ακολουθούν.
Η στατιστική αποτελεί μια επιστήμη που και αυτή μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο και την ανάπτυξη του τόπου. Όμως, όπως όλες οι επιστήμες, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όφελος κάθε κοινωνίας, της ανθρωπότητας συνολικά, ή για ζημιά ακόμη και καταστροφή της. Η πυρίτιδα, σημαντικότατη ανακάλυψη που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται π.χ. σε τεχνικά έργα, ήταν και η τρομερή δύναμη σε πολέμους. Η ατομική ενέργεια μπορεί να χρησιμεύσει σε ιατρικές υπηρεσίες αλλά και για καταστροφικούς πολέμους. Το θέμα, λοιπόν, και με αυτή την επιστήμη είναι από ποιους χρησιμοποιείται αυτή και για ποιους σκοπούς. Ενώ, λοιπόν, έχουμε δει να αξιοποιείται από εξουσίες για να επιβληθούν αντιλαϊκές και καταστροφικές πολιτικές, η στατιστική επιστήμη, κάλλιστα, μπορεί να συμβάλει ώστε να φωτιστούν και να αντιμετωπιστούν σημαντικά κοινωνικά προβλήματα (δημογραφικά, ανεργίας, ακρίβειας, να διεξαχθούν ιατρικές, περιβαλλοντικές κ.λπ. έρευνες), για την άσκηση ορθών πολιτικών. Μπορεί με τη στατιστική να παράξεις δημιουργικά αποτελέσματα, μπορείς όμως να δημιουργήσεις το άλλοθι και για να παράξεις τέρατα.
Η ΕΣΥΕ, ιδιαίτερα από τον Παπανδρέου, μπήκε στο στόχαστρο για έναν και μόνο λόγο. Για να στηρίξει αλλαγές στη στελέχωσή της και για εφαρμογή επικίνδυνων πολιτικών. Δεν νομίζω πως κανείς σήμερα μπορεί να θεωρήσει αθώα την θεσμική αλλαγή στην ΕΣΥΕ και την τοποθέτηση ανθρώπου που ήταν υπάλληλος στο ΔΝΤ στη θέση του διοικητή της ΕΛΣΤΑΤ. Ούτε επίσης να θεωρήσει κάποιος αθώα την τοποθέτηση στον ΟΔΔΗΧ επίσης ανθρώπου (κ. Χριστοδούλου), του ΔΝΤ στη διοίκησή του. Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να επισημανθεί είναι ότι σε οποιαδήποτε ατοπήματα έχουν παρουσιαστεί, αυτά δεν είναι στο επίπεδο των επιστημόνων και των υπηρεσιακών μονάδων της ΕΣΥΕ, ή της ΕΛΣΤΑΤ σήμερα, αλλά σε επίπεδο διοίκησης και στελεχών της και κυρίως του εποπτεύοντος υπουργού και της κυβέρνησης συνολικά.

Δημιουργική στατιστική όπως δημιουργική λογιστική
Η στατιστική είναι πολύ χρήσιμη επιστήμη, μόνο αν χρησιμοποιηθεί σωστά. Αν για παράδειγμα μία έρευνα στηριχτεί σε μερικά μόνο στοιχεία ενός πληθυσμού* και δεν είναι αντιπροσωπευτικό ένα δείγμα που μελετάται, τότε τα αποτελέσματα θα είναι λάθος. Επίσης λάθος θα είναι τα συμπεράσματα αν δεν τα επεξεργαστείς ορθά. Για παράδειγμα, ας δούμε, στο πλαίσιο της έρευνας για τον τιμάριθμο, μια δειγματοληπτική έρευνα σε κάποιο προϊόν όπου σε διάφορα καταστήματα που έχουν επιλεγεί για την δειγματοληψία παρατηρούνται οι τιμές 3, 4, 5. Τα νούμερα αυτά έχουν μεν αριθμητικό μέσο όρο το 4, ενώ τα ίδια νούμερα έχουν γεωμετρικό μέσο όρο το 3,91 και γενικότερα η χρήση του γεωμετρικού μέσου υπολείπεται του αριθμητικού. Όμως σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. έχει καθιερωθεί εδώ και χρόνια, στην επεξεργασία αυτών των δεδομένων, ο γεωμετρικός μέσος όρος με συνέπεια να εμφανίζεται σχετικά ωραιοποιημένη εικόνα
Το παράδειγμα της ΔΕΗ. Η ΔΕΗ τα τελευταία χρόνια για να δικαιολογήσει τις ανατιμήσεις αναφέρεται στο γεγονός ότι τα οικιακά τιμολόγια της ΔΕΗ υπολείπονται άλλων χωρών της Ε.Ε. Εκπρόσωποι της ΔΕΗ εμφανίζονται και προβάλλουν αυτό το επιχείρημα, αποφεύγουν όμως να πουν ότι σε προηγούμενες δεκαετίες η διαφορά ήταν ακόμη μεγαλύτερη γιατί εφαρμοζόταν μία άλλη πολιτική, από εποχή ακόμη του Καραμανλή του πρώτου και της «σοσιαλμανίας» του Παπαληγούρα, για λόγους κοινωνικούς αναπτυξιακούς και στο πλαίσιο συγκράτησης του πληθωρισμού με δεδομένο ότι η ενέργεια έχει πολλαπλασιαστικές επιδράσεις. Τα τελευταία όμως χρόνια έχουν επιβληθεί τεράστιες ανατιμήσεις. Αν το οικιακό ρεύμα είναι ακόμη χαμηλότερο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δεν αλλάζει την πραγματικότητα, που είναι η πολύ μεγάλη επιβάρυνση τα τελευταία χρόνια.
Θα δώσω ένα παράδειγμα ακόμη, για να τονίσω ξανά ότι η στατιστική είναι χρήσιμη όταν εφαρμόζεται για να ενημερωθεί πραγματικά ο πολίτης και επικίνδυνη όταν παραποιείται. Είχα διαβάσει εδώ και καιρό άρθρο στα "Νέα", όπου ο αρθρογράφος ήθελε να αποτυπώσει με διάγραμμα ένα οικονομικό μέγεθος που να αντιστοιχεί στις εξής μεταβολές (ενδεικτικός πίνακας).

ΕΤΟΣ	ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΓΕΘΟΥΣ
	%
1990	-5
1991	-4
1992	-3
1993	-1
1994	-3
1995	-2
1996	-1
1997	3

Η εξέλιξη του μεγέθους παρουσιάστηκε με το πρώτο διάγραμμα ενώ το ορθό είναι το δεύτερο που παριστά πιστά τη μεταβολή μεταξύ 1990 και 1997. Με το πρώτο διάγραμμα που -παρουσιάστηκε στα "Νέα"- και παριστάνει θετική μεταβολή εξαπατάται ο αναγνώστης.
Συμπέρασμα. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότερο εφαρμόζεται η λεγόμενη "δημιουργική" λογιστική και η "δημιουργική" στατιστική με στόχο την εξαπάτηση της κοινής γνώμης. Οι πολίτες οφείλουν πλέον, μετά ιδιαίτερα την τελευταία διετή εμπειρία, να είναι υποψιασμένοι, να μην πέφτουν θύματα καλοθελητών, αλλά να αναζητούν αξιόπιστες μελέτες. Όσον αφορά την ίδια την ΕΛΣΤΑΤ, η περιβόητη ανεξαρτησία της να μην είναι στα χαρτιά, αλλά να είναι πραγματική με ανάδειξη πραγματικά ανεξάρτητων στελεχών στη διοίκηση της και ουσιαστικό έλεγχο από τη Βουλή και την κοινωνία.

*Σημείωση: Με τη στατιστική έννοια του όρου.


http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=666250