- Θέλουν αλλά δεν τολμούν τη στάση πληρωμών της Ελλάδας
- Πλέον το «κούρεμα» δεν είναι αρκετό, χρειάζεται «αποκεφαλισμός» του χρέους
- Απευθύνουν μομφή προς την αλήθεια όσοι εξακολουθούν να στηρίζουν την πολιτική λιτότητας του Μνημονίου
- Στη σημερινή κρίση «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά»
- Η Ελλάδα της «τριπλής» ύφεσης δεν πρόκειται ποτέ να αρχίσει να παράγει
Υπάρχει τέλος στον κατήφορο ή συνεχίζεται μάταια ο φαύλος κύκλος λιτότητας και ύφεσης;
Ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποιο σημάδι που να κάνει τουλάχιστον εμένα προσωπικά να διακρίνω το τέλος του κατήφορου και την αρχή μιας πεδιάδας ή μιας παράκαμψης. Νομίζω ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες μας τελούν υπό πλήρη σύγχυση. Συζητούν κάποια πράγματα τα οποία απ’ όσο μπορώ να κρίνω, με βάση αυτά που ακούω, τροφοδοτούν ένα αδιέξοδο. Υπήρξαν κάποιες προτάσεις που τους διατυπώθηκαν από τις ΗΠΑ για την επανακεφαλαιοποίηση τραπεζών. Δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι έχουν το σθένος να εφαρμόσουν μία ανάλογη πολιτική, όπως αυτή πρέπει να εφαρμοστεί για να αποδώσει. Οι συζητήσεις που διεξάγονται για το δημόσιο χρέος, είτε της Ευρωζώνης είτε της Ελλάδας, προκαλούν απόγνωση, καθώς φαίνεται ότι κινούνται στην κατεύθυνση της δημιουργίας μιας ακόμη πιο «τοξικής» αντίδρασης στη βάση μιας μοχλευμένης κρίσης του υπάρχοντος «τοξικού» EFSF.
Αλλά ακόμα και αυτά τα οποία συζητούν, τα οποία τουλάχιστον καταδεικνύουν ότι υπάρχει επιτέλους μια αίσθηση ότι η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου, δεν φαίνεται να τους οδηγούν σε κάποια συμπεράσματα, με τα οποία έστω θα διαφωνούσα προσωπικά. Αντίθετα, συνεχίζουν το ίδιο «τροπάρι», τον ίδιο φαύλο κύκλο, στη λογική ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αποπληρώνει τα χρέη της, θα συνεχίσει να πληρώνει με δανεικά τα οποία θα εξασφαλίζει με αντάλλαγμα τη λιτότητα. Ουσιαστικά, η μοναδική σύγκλιση που υπάρχει είναι αυτή προς το αδιέξοδο των τελευταίων 18 μηνών, προς την επιτάχυνση και την ενδυνάμωσή του.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, ποιες είναι οι εκδοχές για τη συνέχεια όσον αφορά στην κρίση του ελληνικού δημόσιου χρέους και κατ’ επέκταση της Ευρωζώνης;
Θα το πω απλά: Έτσι όπως πορεύονται οι Ευρωπαίοι ηγέτες, το ευρώ δεν έχει μέλλον. Η αποσάθρωσή του είναι προδιαγεγραμμένη: το ιταλικό και το ισπανικό χρέος καιροφυλακτούν, το ελληνικό βρίσκεται έξω από κάθε πλάνο και οποιαδήποτε δυνατότητας συγκράτησης, άρα το «κούρεμα» -εγώ πλέον μιλάω για «αποκεφαλισμό»- του χρέους είναι δεδομένο. Το μεγάλο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή είναι ότι από τη μια μεριά θα ήθελαν να αφήσουν την Ελλάδα να πτωχεύσει επίσημα, δηλαδή να κάνει στάση πληρωμών, αλλά από την άλλη πλευρά γνωρίζουν καλά ότι το ελληνικό χρέος είναι τόσο άμεσα συνδεδεμένο με ένα «βουνό» πολλαπλάσιων στοιχημάτων και τραπεζικών χρεών και ζημιών (ιδίως των γαλλο-γερμανικών τραπεζών) που είναι αδύνατο να επιμεριστεί ο αντίκτυπος της ελληνικής παύσης πληρωμών στο τραπεζικό σύστημα της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, λοιπόν, ποιες είναι οι εκδοχές για τη συνέχεια όσον αφορά στην κρίση του ελληνικού δημόσιου χρέους και κατ’ επέκταση της Ευρωζώνης;
Θα το πω απλά: Έτσι όπως πορεύονται οι Ευρωπαίοι ηγέτες, το ευρώ δεν έχει μέλλον. Η αποσάθρωσή του είναι προδιαγεγραμμένη: το ιταλικό και το ισπανικό χρέος καιροφυλακτούν, το ελληνικό βρίσκεται έξω από κάθε πλάνο και οποιαδήποτε δυνατότητας συγκράτησης, άρα το «κούρεμα» -εγώ πλέον μιλάω για «αποκεφαλισμό»- του χρέους είναι δεδομένο. Το μεγάλο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουν αυτή τη στιγμή είναι ότι από τη μια μεριά θα ήθελαν να αφήσουν την Ελλάδα να πτωχεύσει επίσημα, δηλαδή να κάνει στάση πληρωμών, αλλά από την άλλη πλευρά γνωρίζουν καλά ότι το ελληνικό χρέος είναι τόσο άμεσα συνδεδεμένο με ένα «βουνό» πολλαπλάσιων στοιχημάτων και τραπεζικών χρεών και ζημιών (ιδίως των γαλλο-γερμανικών τραπεζών) που είναι αδύνατο να επιμεριστεί ο αντίκτυπος της ελληνικής παύσης πληρωμών στο τραπεζικό σύστημα της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Άρα, από τη μια μεριά το θέλουν, από την άλλη μεριά δεν τολμούν να το κάνουν. Είναι πλήρως εγκλωβισμένοι, και όσο θα είναι εγκλωβισμένοι, το πουλόβερ θα ξηλώνεται. Δεν ξέρω ποιο θα είναι το τυχαίο γεγονός το οποίο θα ξεκινήσει τη διαδικασία αποδόμησης του Ευρώ, διότι αυτό θα συμβεί. Μπορεί να είναι η πτώχευση μιας γαλλικής τράπεζας, η κατάρρευση της ελληνικής κυβέρνησης υπό την πίεση των αντιδράσεων ή της κοινωνικής κατάθλιψης, δεν ξέρω ακριβώς τι θα είναι. Και όταν η κρίση στην Ιταλία και την Ισπανία φτάσει το «κόκκινο», κάποια στιγμή η Γερμανία θα αναγκαστεί να φύγει εκείνη από το Ευρώ. Οπότε, μέσα σε ένα πλαίσιο όπως αυτό, είναι αδύνατο να μιλήσουμε για τις επιπτώσεις στην Ελλάδα. Το ερώτημα που τίθεται είναι τι θα σημάνουν αυτά για το σύνολο της Ευρώπης.
Πώς σχολιάζετε τα περί συντεταγμένης χρεοκοπίας;
Συντεταγμένη χρεοκοπία σημαίνει συμφωνημένη χρεοκοπία. Σημαίνει ότι θα πάρουμε το «πράσινο φως» από το Βερολίνο για να κάνουμε στάση πληρωμών και θα καλέσουμε τους πιστωτές του ελληνικού Δημοσίου να συμφωνήσουν «με το πιστόλι στον κρόταφο» να εισπράξουν το πολύ το 30-40% από αυτά που τους χρωστάει. Αλλά για να γίνει αυτό, θα πρέπει να έχουν εξασφαλίσει ότι η «χιονοστιβάδα» των πτωχεύσεων στο τραπεζικό σύστημα της βόρειας Ευρώπης θα μπορέσει να συγκρατηθεί μέσα από παρεμβάσεις χειρουργικού χαρακτήρα, από την πλευρά της ΕΚΤ, του EFSF κλπ. Αυτό όμως είναι κάτι το οποίο δεν μπορούν να το κάνουν. Δεν μπορούν να βασιστούν στις δυνάμεις τους για να το κάνουν, διότι είναι τόσο περιπλεκόμενο το ελληνικό χρέος με τις τραπεζικές ζημίες της βόρειας Ευρώπης, που δεν έχουν καμία σιγουριά ότι μπορούν να το πράξουν. Άρα, δεν θα προχωρήσουν σε αυτό. Κι έτσι, συνεχίζουν με το «τροπάρι» της «μνημονιακής» πολιτικής που -όλοι παραδέχονται ότι- είναι αδιέξοδη και κανείς δεν τολμάει να την πάρει πίσω.
Επί τη ευκαιρία, αναφορικά με την ύφεση της ελληνικής οικονομίας, η τρόικα υποστηρίζει ότι αυτή -αν και πιο έντονη από το αναμενόμενο- είχε προβλεφθεί και πως, μεσοπρόθεσμα, η ελληνική οικονομία θα επιστρέφει σταδιακά σε ρυθμό ανάπτυξης, καθώς θα έχουν «πιάσει τόπο» οι διαρθρωτικές αλλαγές οι οποίες θεωρητικά είναι σε εξέλιξη. Τι πιθανότητες συγκεντρώνει αυτό το σενάριο;
Θεωρώ ότι αυτό το σενάριο είναι μια μομφή απέναντι στην αλήθεια. Τα νούμερα είναι καταγεγραμμένα. Βλέπουμε ποιες ήταν οι προβλέψεις της τρόικας για την πορεία του ελληνικού χρέους και την πορεία του ελληνικού ΑΕΠ. Είχαν προβλέψει ύφεση της τάξης του 3,5% για το 2010, κάτι πάνω από 1% για το 2011 και ανάπτυξη για το 2012. Για τα τέλη του 2011 είχαν υπολογίσει ότι θα είχε αρχίσει να τιθασεύεται το δημόσιο χρέος και να αποκλιμακώνεται, στο βαθμό που υποστήριζαν ότι η Ελλάδα θα επέστρεφε στις αγορές στα μέσα ή στα τέλη του 2011. Αυτές ήταν οι προβλέψεις τους -οι οποίες υπάρχουν καταγεγραμμένες και έντυπες και ψηφιακές...- τις οποίες τώρα αλλάζουν. Στην πραγματικότητα, η ύφεση είναι πολύ πιο βαθιά, δεν υπάρχει καμία προοπτική αντιστροφής της σε ανάπτυξη για τα επόμενα χρόνια (και οι ίδιοι το λένε πλέον αυτό), το δημόσιο χρέος, αντί να αρχίσει να μειώνεται, αυξάνεται επιθετικά, και η ιστορία ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει στις αγορές το 2011 αποτελεί πλέον αντικείμενο κωμωδίας.
Στο βαθμό που μπορεί να διαχωριστεί αυτή η συζήτηση από το δημοσιονομικό κομμάτι, πώς θα γίνει κάποια στιγμή να αρχίσει η Ελλάδα να παράγει; Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκαμψη της οικονομίας.
Όσο η Ελλάδα βρίσκεται στην «παγίδα» της «τριπλής» ύφεσης: χρέους – πραγματικής οικονομίας – επενδύσεων (οι οποίες ουσιαστικά έχουν καταργηθεί), εντός αυτής της σκοτοδίνης ολόκληρης της Ευρωζώνης, δεν υπάρχει απολύτως καμία πιθανότητα να γίνουν σοβαρές επενδύσεις και να αρχίσει η Ελλάδα ξανά να παράγει ο,τιδήποτε. Αυτή είναι η τύχη μιας χώρας - μέλους της Ευρωζώνης που έχει «πιαστεί» σε αυτή τη δίνη. Αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά και άλλες χώρες. Οπότε, αν δεν υπάρξει μια συστημική αντιμετώπιση -ή έστω μια συστημική κατάρρευση, αν θέλετε, η οποία όσο απευκταία και να είναι, θα οδηγήσει σε ένα είδος κάθαρσης- η ελληνική οικονομία δεν πρόκειται να μπει στη διαδικασία καν της συζήτησης για το ποια θα είναι η θέση της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.
Υπάρχουν θετικά στοιχεία μέσα σε αυτό τον οικονομικό «κυκεώνα»;
Κανένα. Υπάρχουν κρίσεις και κρίσεις. Κρίσεις με μικρό «κ» και κρίσεις με «κ» κεφαλαίο. Οι πρώτες περιλαμβάνουν και μια καθαρτική λειτουργία: κλείνουν κάποιες επιχειρήσεις γιατί δεν ήταν αποτελεσματικές σε σχέση με άλλες, εξαφανίζονται κάποιες παραγωγικές μονάδες γιατί δεν έπαιζαν πλέον παραγωγικό ρόλο ή υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες εξορθολογίζεται η δυνατότητα του κράτους να παράγει. Οι δεύτερες, όμως, αυτές με «κ» κεφαλαίο, έχουν μόνο ηττημένους: μία συνολική καθίζηση των παραγωγικών δυνατοτήτων. Εν ολίγοις, σε αυτή την περίπτωση, «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά» και ουσιαστικά καταργούνται όχι μόνο παραγωγικές μονάδες που ήταν αναποτελεσματικές και που τελικά δεν συνεισέφεραν, αλλά «καίγεται» και παραγωγικός ιστός ο οποίος αποτελούσε υπό κανονικές συνθήκες τη βάση για μελλοντική ανάπτυξη.
Πώς σχολιάζετε τα περί συντεταγμένης χρεοκοπίας;
Συντεταγμένη χρεοκοπία σημαίνει συμφωνημένη χρεοκοπία. Σημαίνει ότι θα πάρουμε το «πράσινο φως» από το Βερολίνο για να κάνουμε στάση πληρωμών και θα καλέσουμε τους πιστωτές του ελληνικού Δημοσίου να συμφωνήσουν «με το πιστόλι στον κρόταφο» να εισπράξουν το πολύ το 30-40% από αυτά που τους χρωστάει. Αλλά για να γίνει αυτό, θα πρέπει να έχουν εξασφαλίσει ότι η «χιονοστιβάδα» των πτωχεύσεων στο τραπεζικό σύστημα της βόρειας Ευρώπης θα μπορέσει να συγκρατηθεί μέσα από παρεμβάσεις χειρουργικού χαρακτήρα, από την πλευρά της ΕΚΤ, του EFSF κλπ. Αυτό όμως είναι κάτι το οποίο δεν μπορούν να το κάνουν. Δεν μπορούν να βασιστούν στις δυνάμεις τους για να το κάνουν, διότι είναι τόσο περιπλεκόμενο το ελληνικό χρέος με τις τραπεζικές ζημίες της βόρειας Ευρώπης, που δεν έχουν καμία σιγουριά ότι μπορούν να το πράξουν. Άρα, δεν θα προχωρήσουν σε αυτό. Κι έτσι, συνεχίζουν με το «τροπάρι» της «μνημονιακής» πολιτικής που -όλοι παραδέχονται ότι- είναι αδιέξοδη και κανείς δεν τολμάει να την πάρει πίσω.
Επί τη ευκαιρία, αναφορικά με την ύφεση της ελληνικής οικονομίας, η τρόικα υποστηρίζει ότι αυτή -αν και πιο έντονη από το αναμενόμενο- είχε προβλεφθεί και πως, μεσοπρόθεσμα, η ελληνική οικονομία θα επιστρέφει σταδιακά σε ρυθμό ανάπτυξης, καθώς θα έχουν «πιάσει τόπο» οι διαρθρωτικές αλλαγές οι οποίες θεωρητικά είναι σε εξέλιξη. Τι πιθανότητες συγκεντρώνει αυτό το σενάριο;
Θεωρώ ότι αυτό το σενάριο είναι μια μομφή απέναντι στην αλήθεια. Τα νούμερα είναι καταγεγραμμένα. Βλέπουμε ποιες ήταν οι προβλέψεις της τρόικας για την πορεία του ελληνικού χρέους και την πορεία του ελληνικού ΑΕΠ. Είχαν προβλέψει ύφεση της τάξης του 3,5% για το 2010, κάτι πάνω από 1% για το 2011 και ανάπτυξη για το 2012. Για τα τέλη του 2011 είχαν υπολογίσει ότι θα είχε αρχίσει να τιθασεύεται το δημόσιο χρέος και να αποκλιμακώνεται, στο βαθμό που υποστήριζαν ότι η Ελλάδα θα επέστρεφε στις αγορές στα μέσα ή στα τέλη του 2011. Αυτές ήταν οι προβλέψεις τους -οι οποίες υπάρχουν καταγεγραμμένες και έντυπες και ψηφιακές...- τις οποίες τώρα αλλάζουν. Στην πραγματικότητα, η ύφεση είναι πολύ πιο βαθιά, δεν υπάρχει καμία προοπτική αντιστροφής της σε ανάπτυξη για τα επόμενα χρόνια (και οι ίδιοι το λένε πλέον αυτό), το δημόσιο χρέος, αντί να αρχίσει να μειώνεται, αυξάνεται επιθετικά, και η ιστορία ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει στις αγορές το 2011 αποτελεί πλέον αντικείμενο κωμωδίας.
Στο βαθμό που μπορεί να διαχωριστεί αυτή η συζήτηση από το δημοσιονομικό κομμάτι, πώς θα γίνει κάποια στιγμή να αρχίσει η Ελλάδα να παράγει; Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι αυτό αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκαμψη της οικονομίας.
Όσο η Ελλάδα βρίσκεται στην «παγίδα» της «τριπλής» ύφεσης: χρέους – πραγματικής οικονομίας – επενδύσεων (οι οποίες ουσιαστικά έχουν καταργηθεί), εντός αυτής της σκοτοδίνης ολόκληρης της Ευρωζώνης, δεν υπάρχει απολύτως καμία πιθανότητα να γίνουν σοβαρές επενδύσεις και να αρχίσει η Ελλάδα ξανά να παράγει ο,τιδήποτε. Αυτή είναι η τύχη μιας χώρας - μέλους της Ευρωζώνης που έχει «πιαστεί» σε αυτή τη δίνη. Αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά και άλλες χώρες. Οπότε, αν δεν υπάρξει μια συστημική αντιμετώπιση -ή έστω μια συστημική κατάρρευση, αν θέλετε, η οποία όσο απευκταία και να είναι, θα οδηγήσει σε ένα είδος κάθαρσης- η ελληνική οικονομία δεν πρόκειται να μπει στη διαδικασία καν της συζήτησης για το ποια θα είναι η θέση της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.
Υπάρχουν θετικά στοιχεία μέσα σε αυτό τον οικονομικό «κυκεώνα»;
Κανένα. Υπάρχουν κρίσεις και κρίσεις. Κρίσεις με μικρό «κ» και κρίσεις με «κ» κεφαλαίο. Οι πρώτες περιλαμβάνουν και μια καθαρτική λειτουργία: κλείνουν κάποιες επιχειρήσεις γιατί δεν ήταν αποτελεσματικές σε σχέση με άλλες, εξαφανίζονται κάποιες παραγωγικές μονάδες γιατί δεν έπαιζαν πλέον παραγωγικό ρόλο ή υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες εξορθολογίζεται η δυνατότητα του κράτους να παράγει. Οι δεύτερες, όμως, αυτές με «κ» κεφαλαίο, έχουν μόνο ηττημένους: μία συνολική καθίζηση των παραγωγικών δυνατοτήτων. Εν ολίγοις, σε αυτή την περίπτωση, «μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά» και ουσιαστικά καταργούνται όχι μόνο παραγωγικές μονάδες που ήταν αναποτελεσματικές και που τελικά δεν συνεισέφεραν, αλλά «καίγεται» και παραγωγικός ιστός ο οποίος αποτελούσε υπό κανονικές συνθήκες τη βάση για μελλοντική ανάπτυξη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ας είμαστε ευγενείς στο σχολιασμό.