Newsweek: Η τυρρανία του δημοσίου χρέους

Η ιστορία του δημοσίου χρέους είναι παράλληλη με αυτή της ανθρώπινης ισχύος και εξουσίας. Από τον τρόπο που κατακτήθηκε...

έως και τον τρόπο που χάθηκε. Τα όνειρα και οι φιλοδοξίες οδηγούσαν πάντα τους ανθρώπους να έχουν την τάση να εκμεταλλεύονται συνανθρώπους τους για δικό τους όφελος. Ποτέ, πάντως, εκτός από τις πολεμικές περιόδους, δεν υπήρχε τόσο μεγάλο θέμα χρεών των πιο ισχυρών κρατών που απειλεί τα πολιτικά τους συστήματα και τον τρόπο ζωής των πολιτών. Διαχρονικά πάντως, το δημόσιο χρέος συνδέεται με την εξελικτική πορεία των κρατών. Σε αρχαίες αυτοκρατορίες, ακόμα και στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν δάνεια για την ικανοποίηση αναγκών και τη διεξαγωγή πολέμων. Οι θρησκευτικές αρχές έδωσαν χρήματα για τη διεξαγωγή του Πελοποννησιακού πολέμου, με το χρέος να επεκτείνεται στο σύνολο των πόλεων-κρατών, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην πτώση της ελληνικής κυριαρχίας, κάνοντας όμως αισθητή την παρουσία του και στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Το χρέος έγινε πάντως δημόσιο όταν η εθνική δικαιοδοσία διαχωρίστηκε από το πρόσωπο των ηγεμόνων. Οι Ιταλοί, πάντως ήταν αυτοί που καθιέρωσαν την έννοια του δημοσίου ταμείου τον 13ο αιώνα. Με την εισαγωγή του υπήρξε πιο εξελιγμένος τρόπος διαχείρισης των δημοσίων χρεών. Μορατόριουμ, πληθωρισμός, προληπτικές πολιτικές έγιναν στάδια του κύκλου χρέους τα οποία συνεχώς επαναλαμβάνονται με μις επαναστάσεις μόνο να τις διακόπτουν, όπως συνέβη στη Γαλλία του 18ου αιώνα και στις ΗΠΑ. Οι δύο επαναστάσεις σήμαναν το ξεκίνημα μιας νέας φάσης στην ιστορία του χρέους. Με την εξουσία, πλέον, στα χέρια του λαού, τα κράτη ξόδευαν χρήματα για δημόσιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα, οι ανάγκες δανεισμού να διογκώνονται και νέα οικονομικά όργανα να πρέπει να δημιουργηθούν. Συχνή ήταν, πάντως η πτώχευση κρατών, στις περιπτώσεις που δεν ήταν δυνατή η αποπληρωμή του δημοσίου χρέους. Είναι ενδεικτικό ότι μεταξύ 1800 και 2009 σημειώθηκαν περίπου 300 πτωχεύσεις κρατών. Η "θανάσιμη μάχη" μεταξύ των κρατών και των αγορών συνεχίζει να επηρεάζει τον κόσμο, με την κάθε μία πλευρά να ανησυχεί για την κίνηση της άλλης. Η ιστορία προσφέρει διδάγματα και θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το χειρότερο είναι πιθανό. Το χρέος κληρονομείται από κάθε γενιά και πρέπει να καλυφθεί με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο. Παράλληλα, ο τρόπος χειρισμού του θα πρέπει να είναι προσεκτικός ακόμα και αν οι συνθήκες δεν είναι τόσο δυσμενείς, αφού κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε μπορεί να προκύψει μία κρίση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το παρελθόν δείχνει ότι οι υπερχρεωμένες χώρες προχωρούν σε αναδιάρθρωση του χρέους τους. Γαλλία, Βενετία, Γένοβα, Ισπανία, Άμστερνταμ αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Στις μέρες μας είναι πολύ ευκολότερη, πάντως, η διόγκωση του δημοσίου χρέους αφού τα έξοδα, συνήθως, ξεπερνούν τα έσοδα. Πώς μπορεί ένα κράτος να αποφύγει την "καταστροφή"; Υπάρχουν οκτώ επιλογές: Υψηλότεροι φόροι, περικοπές δαπανών, μεγαλύτερη ανάπτυξη, χαμηλότερα επιτόκια, μεγαλύτερος πληθωρισμός, πόλεμος, εξωτερική βοήθεια, πτώχευση. Όλες έχουν χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν αλλά μόνο μία είναι η ιδανική σήμερα: Η ανάπτυξη. Πρόκειται για το μόνο τρόπο που μπορεί να οδηγήσει στην απορρόφηση του δημοσίου χρέους, με το δανεισμό να μπορεί να συνεχιστεί. Οι υπεύθυνες κυβερνήσεις δεν χρηματοδοτούν τα καθημερινά τους έξοδα μέσω δανεισμού, αλλά κρατούν τις επενδύσεις σε λογικά επίπεδα, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να είναι συνεπείς. Η ιστορία πάντως, μας δίνει άλλο ένα διαχρονικό μάθημα: Η αίσθηση ατιμωρησίας στα σύγχρονα κράτη προκαλεί την εκτόξευση του δημοσίου χρέους. Η περίπτωση της Ελλάδας είναι ενδεικτική, με το "μαχαίρι" στη χρηματοδότηση, μέσω δανεισμού, να αποτελεί τον τρόπο επιστροφής στην πραγματικότητα. Ο δρόμος της ελευθερίας για τα δυτικά κράτη είναι ακόμα μακρύς. Εμπιστοσύνη και αποτελούν τους μεγάλους και δύσκολους στόχους γι’ αυτούς που προσπαθούν και είναι συνετοί. http://www.epikaira.gr