Κοινωνία ώρα μηδέν

Όταν στις 23 Απριλίου ο πρωθυπουργός ανακοίνωνε την υποταγή της χώρας στην τρόικα

κατέληγε με μια αποκαλυπτική και παραστατική φράση: Ότι, από εκείνη τη στιγμή, μπαίναμε σε «σε μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό». Τα γεγονότα που μεσολάβησαν από τότε, αλλά και αυτά που τώρα συμβαίνουν, δικαιώνουν πλήρως την αναφορά του εκείνη. Ο δρόμος μπροστά μας αποδεικνύεται γεμάτος Κύκλωπες και Λαιστρυγόνες. Για κάθε νησίδα που πατάμε, για κάθε επόμενη δόση δανείου, απαιτούνται ολοένα και πιο βαριές θυσίες. Ήδη, παρά τις αντίθετες κυβερνητικές διαβεβαιώσεις, επιβάλλονται νέες εξαιρετικά σκληρές αποφάσεις, ενώ ένα ακόμη πακέτο ετοιμάζεται για το αμέσως επόμενο διάστημα.

Κρίσιμα αδιέξοδα

Οι τελευταίες εξελίξεις καταδεικνύουν, άλλη μια φορά, ότι το Μνημόνιο είναι πρώτα από όλα αναποτελεσματικό. Απέτυχε παταγωδώς σχεδόν σε όλους τους στόχους του: Στα έσοδα, στις δαπάνες, στον πληθωρισμό. Πλήττει την οικονομική δραστηριότητα, βαθαίνει την ύφεση, αυξάνει την ανεργία, πολλαπλασιάζει τα «λουκέτα» και καθιστά δραματική την προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής.

Ακόμη σοβαρότερο, ωστόσο, είναι το γεγονός πως αφήνει το χρέος να εκτινάσσεται και να προσεγγίζει, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, το 160% του ΑΕΠ. Ανεβάζει έτσι τους ετήσιους τόκους στα 18 δις ευρώ και συσσωρεύει, στο 2014 και το 2015, τοκοχρεολύσια που είναι αδύνατο να βρεθούν από τις διεθνείς αγορές. Προσπαθώντας να σπάσει τα αδιέξοδα των ελλειμμάτων, οδηγεί στα ακόμη ασφυκτικότερα αδιέξοδα του δημόσιου χρέους.

Καταλυτικής σημασίας, ωστόσο, είναι και το γεγονός ότι εξάντλησε τα όρια αντοχής και ανοχής της κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα οδηγεί σε πλήρες αδιέξοδο τη συμμαχία που το υπερψήφισε. Ακόμη και η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κυβερνώντος κόμματος βρίσκεται ήδη σε ανοιχτό πόλεμο με την κυβέρνηση και ιδίως με το οικονομικό της επιτελείο.

Τα χειρότερα είναι μπροστά μας

Με αυτά τα δεδομένα, το Μνημόνιο δεν φαίνεται να εξασφαλίζει ούτε την έξοδο της χώρας στις αγορές ούτε, προπάντων, την έξοδό μας από την κρίση. Αναγνώρισε, άλλωστε, την αλήθεια αυτή ακόμη και ο επικεφαλής του ΔΝΤ κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, συνομολογώντας την ανάγκη επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής των δανεικών της τρόικας. Ταυτόχρονα όμως, σε μια αποστροφή ειλικρίνειας –στην κοινή συνέντευξή του με τον Έλληνα πρωθυπουργό–, έσπευσε να προειδοποιήσει πως «τα χειρότερα είναι ακόμη μπροστά μας». Ισχυρίστηκε, βέβαια, πως «δεν φταίει ο γιατρός για όσα γίνονται», αλλά δεν μπόρεσε να πείσει πως είναι σωστά τα γιατρικά και οι δοσολογίες τους. Έδειξε να μην καταλαβαίνει πως η υπερβολική δοσολογία όχι μόνο δεν σώζει, αλλά μπορεί και να σκοτώνει. Και όταν ζορίστηκε, το μόνο που βρήκε να πει –εκθέτοντας, χωρίς να το θέλει, την κυβέρνηση– είναι πως το ΔΝΤ δεν ήρθε μόνο του, καθώς εμείς το καλέσαμε.

Απώλεια εθνικής κυριαρχίας

Στο μεταξύ, η συζήτηση για την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανεικών της τρόικας αποδεικνύει, πέραν των άλλων, ότι η κυβέρνηση δεν διαπραγματεύτηκε όπως έπρεπε, την ώρα που έπρεπε. Χρειάστηκε, άλλωστε, να διαπραγματευτεί προηγουμένως η Ιρλανδία και να κερδίσει μια ικανοποιητική περίοδο αποπληρωμής, για να ανοίξει –χάρη σε εκείνους– ανάλογη συζήτηση και για εμάς.

Η αλήθεια αυτή ομολογείται ήδη και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ο οποίος, λίγο πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές, υποσχόταν πως θα επιδιώξει να επαναδιαπραγματευτεί κάποιους από «τους πιο επώδυνους όρους του Μνημονίου». Η μόνη, ωστόσο, διαπραγμάτευση που επιχειρήθηκε –αυτή για τις εργασιακές σχέσεις– στόχο είχε να αποτραπούν τα χειρότερα και όχι να απαλειφθούν οποιοιδήποτε επώδυνοι όροι. Ακόμη κι αυτή όμως κατέληξε σε βαριά ήττα της κυβέρνησης.

Τελικά, μέσα από όσα έγιναν κι όσα δεν έγιναν, αντί για βελτίωση επώδυνων όρων, υπήρξε μία ακόμη, η τρίτη κατά σειρά, επικαιροποίηση του Μνημονίου. Μόνο που έγινε κι αυτή στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση.

Υπό τα αδιαμφισβήτητα αυτά δεδομένα, η ομολογία του πρωθυπουργού ότι «μας αφαιρέθηκε ένα κομμάτι της εθνικής μας κυριαρχίας», γίνεται πλέον τραυματική εμπειρία για όλους τους Έλληνες. Όχι μόνο γιατί άλλοι «αποφασίζουν και διατάζουν», αλλά και διότι αυτοί οι «άλλοι» αντιμετωπίζουν την ίδια την κυβέρνηση σαν εκτελεστικό τους όργανο και τους πολίτες της χώρας σαν λατινοαμερικάνικη συνοικία απροσάρμοστων ιθαγενών.

Εφιαλτικά σενάρια

Αναμφίβολα, η επιμήκυνση του χρόνου για την αποπληρωμή των δανεικών της τρόικας μπορεί να μετριάσει την πίεση των μεσοπρόθεσμων δανεια κών αναγκών της χώρας. Σίγουρα, ωστόσο, δεν μπορεί να δώσει από μόνη της τίποτε παραπάνω από μια μικρή ανάσα, που κόβεται κι αυτή εξαιτίας των όσων γίνονται και των όσων δεν γίνονται στην Ευρώπη.

Όλα αυτά –τα αδιέξοδα του Μνημονίου, η συνεχιζόμενη υπερδιόγκωση του δημόσιου χρέους, αλλά και τα διαδραματιζόμενα στην Ευρώπη– αναβιώνουν και πάλι τα πιο εφιαλτικά σενάρια για το αύριο της χώρας. Η αρχή –άλλο περίεργο κι αυτό– έγινε από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και στελέχη του κυβερνώντος κόμματος, που μίλησαν για «αναδιάρθρωση του χρέους». Ακολούθησαν «ηλίθιες» –κατά τους ειδήμονες– σκέψεις ασχέτων που μιλούσαν για έξοδο από την Ευρωζώνη και επιστροφή στη δραχμή. Και προστέθηκαν, αμέσως μετά, οι γνωστές κασσανδρικές «διαγνώσεις», όπως εκείνες του Νουριέλ Ρουμπινί, για «αναπόφευκτη χρεοκοπία». Επιδεινώθηκε έτσι ακόμη περισσότερο η διεθνής εικόνα της χώρας και επέστρεψε εντονότερη η αβεβαιότητα και η ανησυχία στο εσωτερικό μέτωπο.

Αβάσταχτη βαρβαρότητα

Πέρα απ’ όλ’ αυτά, οι δηλώσεις του πρωθυπουργού για την ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης των πιο επώδυνων όρων του Μνημονίου αποτελούν και μια ξεκάθαρη ομολογία ότι η πολιτική αυτή εξελίσσεται σε απίστευτη βαρβαρότητα. Κουρελιάζει το προεκλογικό εκβιαστικό δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», γονατίζει την πραγματική οικονομία και αποσαθρώνει την κοινωνία.

Φαίνεται, μάλιστα, ότι οι συνέπειες των μέτρων που έχουν ληφθεί και αυτών που τώρα λαμβάνονται θα ενταθούν ακόμη περισσότερο κατά το αμέσως επόμενο διάστημα, καθώς αναμένονται κρίσιμες αποφάσεις για την αναδιάρθρωση των αστικών συγκοινωνιών, την απελευθέρωση των «κλειστών» επαγγελμάτων, την εφαρμογή των επιχειρησιακών συμβάσεων, το ενιαίο μισθολόγιο, τις περικοπές στην Υγεία και τη συγχώνευση νοσοκομείων, τις αλλαγές στην Παιδεία και την κατάργηση ΤΕΙ, την απελευθέρωση της ενέργειας και τη συμμετοχή ιδιωτών.

Στο μεταξύ, οι μέρες των γιορτών, που άλλοτε έδιναν πνοή στον εμπορικό κόσμο, εφέτος θα σημάνουν το τέλος για πάρα πολλούς. Ένα ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας θα σβήσει για πάντα, χάνοντας τους κόπους μιας ζωής, ακόμη και το βιος του. Και οι άνεργοι, που φτάνουν κοντά στις 650.000, θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο, εντάσσοντας στις τάξεις τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, αλλά και χιλιάδες επαγγελματίες και μικρομεσαίους επιχειρηματίες. Αλλά και συμβασιούχους του δημόσιου τομέα, που θα απολύονται μέσα από τον «Καλλικράτη», την κατάργηση οργανισμών και υπηρεσιών του Δημοσίου, τη συρρίκνωση των ΔΕΚΟ.

Κίνδυνος κοινωνικής ανάφλεξης

Στο μεταξύ, οι τελευταίες κυβερνητικές αποφάσεις –κονιορτοποιώντας τις αντίθετες μόλις πρόσφατες διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού– πλήττουν ακόμη περισσότερο μισθούς και εισοδήματα, ενώ θεσπίζουν ανατρεπτικές αλλαγές, που γονατίζουν τους εργαζόμενους τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Οι απορρυθμίσεις στις εργασιακές σχέσεις, οι μειώσεις μισθών, οι πόρτες για μαζικές απολύσεις, οι μικρότερες αποζημιώσεις, ανατρέπουν τα δεδομένα δεκαετιών και γκρεμίζουν συθέμελα τους όρους ζωής εκατομμυρίων Ελλήνων. Δημιουργούν την αίσθηση ότι η τρόικα δεν ήρθε για να σώσει την οικονομία, αλλά για να εκδικηθεί την κοινωνία. Γυρίζουν τη χώρα σε εργασιακό Μεσαίωνα και λατινοαμερικάνικες συνθήκες, καταρρακώνοντας κάθε έννοια ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Δημιουργούν συνθήκες που τείνουν να μεταλλάξουν την οικονομική κρίση σε κοινωνική έκρηξη και να οδηγήσουν σε απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Αντιπαλεύουν ο φόβος και η οργή

Είναι, βέβαια, προφανές πως ο φόβος για τα χειρότερα λειτούργησε και εξακολουθεί να λειτουργεί σαν σύμμαχος της κυβέρνησης, καθώς αιχμαλωτίζει την οργή και συγκρατεί την αγανάκτηση. Μπροστά στα σενάρια επικείμενης καταστροφής, οι κοινωνικές αντιστάσεις υποχωρούν και οι επιταγές της τρόικας γίνονται πράξη, με έναν τρόπο που δείχνει παράδοση απελπισμένων. Όλοι, άλλωστε, συνομολογούν ότι αυτά που γίνονται σήμερα δεν θα μπορούσαν να γίνουν με καμιά άλλη κυβέρνηση. Ενώ όμως οι συνδικαλιστές μπορεί να ελέγχονται, ποιος μπορεί να πει το ίδιο και για τους απελπισμένους που αυξάνονται μέρα με τη μέρα;

Οι συνέπειες της ασκούμενης πολιτικής αποτυπώνονται ήδη στα πρόσωπα των ανθρώπων και η ατμόσφαιρα γίνεται ολοένα και πιο καταθλιπτική. Η κοινωνία, σχεδόν στο σύνολό της, μοιάζει σήμερα με χυμένη βενζίνη, που κινδυνεύει να πάρει φωτιά ανά πάσα στιγμή. Κι αν η οργή κερδίσει τη μάχη που δίνει απέναντι στο φόβο, η σπίθα δεν πρόκειται να αργήσει. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως ο φόβος στερεύει και χάνεται όταν χάνονται τα πάντα. Τι να φοβηθεί άλλωστε ο επιχειρηματίας που έβαλε «λουκέτο», ο εργαζόμενος που απολύθηκε, ο νέος που δεν βρίσκει δουλειά; Ποιος να συγκρατήσει μια οικογένεια στην οποία κανένας δεν δουλεύει και κανένας δεν μπορεί να βρει μια θέση δουλειάς; Ποιος να φράξει τη μετάλλαξη της κοινωνικής κατάθλιψης σε ξέσπασμα απόγνωσης;

Σκοπούμενα, τυχαία και απρόβλεπτα

Κοινωνική ανάφλεξη όμως, όπως θυμίζει η πρόσφατη εμπειρία, μπορεί να προέλθει ακόμη και τυχαία ή απρόβλεπτα γεγονότα. Πολύ περισσότερο από σκοπούμενες βίαιες αντιδράσεις. Από ανεξέλεγκτα περιθωριακά στοιχεία. Αλλά και από εντέχνως ελεγχόμενα. Από ντόπιους ή ξένους προβοκάτορες.

Οι κίνδυνοι μπροστά μας είναι εξαιρετικά σοβαροί. Και ο πιο μεγάλος κίνδυνος βρίσκεται στην άγνοια ή την υποτίμηση του κινδύνου. 

http://www.epikaira.gr/