Η τοκογλυφική «διάσωση» και της Ιρλανδίας

Του Νότη Μαριά Παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε η Ιρλανδία, τελικά, κάτω...

από την πίεση των αγορών αλλά και των άλλων κρατών-μελών της ΕΕ, αναγκάστηκε να προσφύγει στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Οι όροι για τη δανειοδότηση της Ιρλανδίας είναι επαχθείς, προϋποθέτουν την υιοθέτηση Μνημονίου και τη λήψη σκληρών αντιλαϊκών μέτρων. Ταυτόχρονα, τα δάνεια που θα χορηγηθούν για τη δήθεν διάσωση της Ιρλανδίας είναι τοκογλυφικά, όπως συνέβη και στην περίπτωση της χώρας μας. Δεν πρόκειται φυσικά να είναι ούτε επιδοτούμενα ούτε προνομιακά, προκειμένου δήθεν η Ιρλανδία να έχει κίνητρα να επιστρέψει στη χρηματοδότηση των αγορών. Τα δάνεια, λοιπόν, με μεταβλητό επιτόκιο θα βασιστούν στο 3μηνο Euribor συν επιπλέον επιτόκιο 3% για δάνεια τριετούς διάρκειας ή επιτόκιο 4% για δάνεια άνω των τριών ετών. Επίσης, θα προστεθεί και 0,5% ως εφάπαξ ποσό επί του κεφαλαίου των δανείων ως αμοιβή για υπηρεσίες και κάλυψη λειτουργικών δαπανών των δανειστών! Κάτι, δηλαδή, σαν έξοδα φακέλου. Αντίστοιχη επιβάρυνση άλλωστε επιβλήθηκε και στην Ελλάδα από τις χώρες της Ευρωζώνης και το ΔΝΤ και έτσι η χώρα μας θα καταβάλει για προμήθεια των δανείων των 110 δις ευρώ συνολικά 550 εκατ. ευρώ. Γερμανία και ρήτρα «μη διάσωσης» Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, και κυρίως οι Γερμανοί, προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα τοκογλυφικά δάνεια, τις προμήθειες κ.λπ., επικαλούμενοι τη ρήτρα «μη διάσωσης» που επιβάλλει δήθεν το άρθρο 125 ΣΛΕΕ. Σύμφωνα λοιπόν με την άποψη αυτή, το άρθρο 125 ΣΛΕΕ απαγορεύει δήθεν τη «διάσωση» μιας χώρας της Ευρωζώνης τόσο από την Ένωση όσο και από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Άλλωστε, η γνωστή ρήτρα μη διάσωσης (no bail out clause) αποτελεί από την ίδρυση της Ευρωζώνης τρόπον τινά το ευαγγέλιο της γερμανικής δημοσιονομικής ορθοδοξίας. Σύμφωνα με το άρθρο 125 ΣΛΕΕ, «η Ένωση δεν ευθύνεται για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες Αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις των κρατών-μελών, ούτε τις αναλαμβάνει, με την επιφύλαξη των αμοιβαίων χρηματοδοτικών εγγυήσεων για την από κοινού εκτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου. Κανένα κράτος-μέλος δεν ευθύνεται για τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν οι κεντρικές κυβερνήσεις, οι περιφερειακές, τοπικές ή άλλες δημόσιες Αρχές, άλλοι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή δημόσιες επιχειρήσεις άλλου κράτους-μέλους, ούτε τις αναλαμβάνει, με την επιφύλαξη των αμοιβαίων χρηματοοικονομικών εγγυήσεων για την από κοινού εκτέλεση ενός συγκεκριμένου έργου». Όμως τόσο από την ελληνική όσο και από την αγγλική ή γαλλική απόδοση του κειμένου του άρθρου 125 ΣΛΕΕ δεν προκύπτει ότι απαγορεύεται η διάσωση κράτους-μέλος της Ευρωζώνης εκ μέρους της Ένωσης ή από τα υπόλοιπα μέλη της. Απλά το εν λόγω άρθρο καθορίζει με ρητό τρόπο ότι μετά την ίδρυση της ΟΝΕ, η Ένωση και τα κράτη-μέλη της δεν ευθύνονται για τις υποχρεώσεις των άλλων κρατών-μελών. Κι αυτό ήταν λογικό να θεσμοθετηθεί, προκειμένου οι αγορές να μην διατηρούν αυταπάτες ότι λόγω της ΟΝΕ τα χρέη των χωρών της Ευρωζώνης θα μπορούσαν του λοιπού να οφείλονται αλληλεγγύως και εις ολόκληρο από την Ένωση και τα κράτη-μέλη της. Παρά ταύτα, η γερμανική άποψη που έχει επιβληθεί ήταν και παραμένει, παρά τις όποιες διαφορετικές γνώμες, ότι με τη ρήτρα μη διάσωσης δεν επιτρέπεται η αναδοχή χρέους από την Ένωση ή τα άλλα κράτη-μέλη και απαγορεύεται κάθε είδους συμφωνία με την οποία υποκαθίσταται ως οφειλέτης η ΕΕ ή άλλο κράτος-μέλος, είτε πριν είτε αφότου καταστεί ληξιπρόθεσμο το χρέος. Έτσι, κατά τη γερμανική στρατηγική, προκειμένου δήθεν να παρακαμφθεί η εν λόγω ρήτρα μη διάσωσης και ιδίως να αποφευχθεί ενδεχόμενη προσφυγή στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας από Γερμανούς πολίτες ή φορείς, πρέπει η χορήγηση δανείων εκ μέρους των χωρών της Ευρωζώνης στις υπό διάσωση χώρες, Ελλάδα, Ιρλανδία κ.λπ., να γίνει όχι με χαμηλό επιτόκιο, αλλά με επιτόκιο τουλάχιστον στο ύψος της αγοράς. Και φυσικά να επιβληθεί και η μέγιστη δυνατή διασφάλιση των δανειστών. Περαιτέρω και προκειμένου να παρακαμφθεί με τον καλύτερο τρόπο το άρθρο 125 ΣΛΕΕ, θεσμοθετήθηκε σε πρώτη φάση με αφορμή την περίπτωση της Ελλάδας ένας ad hoc διακυβερνητικός και εκτός ΕΕ Μηχανισμός Δημοσιονομικής Σταθερότητας, που πάντως αποσκοπούσε στη στήριξη του ευρώ και όχι στη στήριξη της Ελλάδας. Μάλιστα, η αρνητική στάση της Μέρκελ για τη δημιουργία μηχανισμού στήριξης της Ελλάδας ήταν εσκεμμένη, αφού πέραν των άλλων συνέβαλε στη ραγδαία πτώση του ευρώ, που συνιστούσε μια κατάσταση ιδιαίτερα ευνοϊκή για την τόνωση των γερμανικών εξαγωγών. Αυτό αποδείχτηκε πλέον με στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα τον Αύγουστο του 2010, σύμφωνα με τα οποία οι γερμανικές εξαγωγές, επωφελούμενες από την πτώση του ευρώ λόγω της κρίσης του ελληνικού χρέους (Le Figaro, 14-15/8/2010, σελ. 23), αυξήθηκαν κατά 18,2% το πρώτο εξάμηνο του 2010 και έφτασαν στο ποσό των 458,4 δις ευρώ (Le Monde, 14/8/2010, σελ. 10). Ο άλλος δρόμος Φυσικά τα δομικά ελλείμματα της ίδιας της ΟΝΕ οδήγησαν στην πορεία συγκεκριμένους επιστήμονες στο να δεχτούν πλέον ότι το άρθρο 125 ΣΛΕΕ δεν απαγορεύει τη διάσωση κάποιας χώρας της ΕΕ, αλλά απλά καθορίζει με σαφή και ρητό τρόπο ότι τα χρέη μιας χώρας-μέλους της ΟΝΕ δεν βαρύνουν αφ’ εαυτών τις υπόλοιπες χώρες της ΟΝΕ και την Ένωση. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι απαγορεύεται και η οικειοθελής αναδοχή του χρέους μιας χώρας ή η τριτεγγύηση του εν λόγω χρέους από την Ένωση και τις υπόλοιπες χώρες της ΟΝΕ. Οι εν λόγω υποχρεώσεις μπορεί να αναληφθούν είτε με τη χορήγηση χρηματοδοτικής ενίσχυσης στην εν λόγω χώρα δυνάμει των όρων του άρθρου 122 παρ. 2 ΣΛΕΕ είτε με την έκδοση ευρωομολόγου για την ενίσχυση της πιστοληπτικής ικανότητας της υπό διάσωση χώρας είτε με τη χορήγηση μη επιστρεπτέας οικονομικής βοήθειας εκ μέρους των άλλων χωρών είτε με τη χορήγηση άτοκων δανείων. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν δεχτούμε τη γερμανική άποψη, η Ένωση και τα κράτη-μέλη της διατηρούν, κατά τη γνώμη μας, το δικαίωμα να χορηγήσουν χαμηλότοκα μακροχρόνια δάνεια στην υπό διάσωση χώρα χωρίς να παραβιάζουν τους όρους του άρθρου 125 ΣΛΕΕ, αφού με τον τρόπο αυτό εισπράττεται έστω και ένα χαμηλό ποσό τόκων οπότε δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουμε δωρεάν διάσωση της ενδιαφερόμενης χώρας. Πλην όμως η γερμανική πλευρά και παρά τις προτάσεις των άλλων κρατών-μελών της Ευρωζώνης να δοθούν διμερή δάνεια στις υπό διάσωση χώρες με χαμηλό επιτόκιο επέμενε και επέβαλε τελικά τα εν λόγω επιτόκια να είναι πολύ υψηλότερα από το μέσο όρο των επιτοκίων δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης. Έτσι τα δάνεια καθορίστηκαν να χορηγηθούν με τοκογλυφικά στην ουσία επιτόκια που προσεγγίζουν περίπου το 5% για τριετή διάρκεια και το 6% για διάρκεια πέραν της τριετίας. Με τον τρόπο αυτό μεταφέρεται πλέον πλούτος από τις υπό διάσωση χώρες στη Γερμανία και στις άλλες πλούσιες χώρες της Ευρωζώνης, όπως γίνεται ήδη με την περίπτωση της χώρας μας (W. Munchau,Financial Times, 11/4/2010). Ας σημειωθεί ότι ειδικότερα σε σχέση με τη Γερμανία η γερμανική κρατική τράπεζα ΚFW δανείζεται με επιτόκιο 1% από την ΕΚΤ και χορηγεί εν συνεχεία στην Ελλάδα δάνεια ύψους 22,3 δις ευρώ σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση Ελλάδας - κρατών Ευρωζώνης με 5% ή 6% ανάλογα της διάρκειας των δανείων. Αυτό σημαίνει πλέον αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 25/11/10