ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΠΟΔΡΑΣΗ: ΑΝΔΡΟΣ: Η Aρχόντισσα των Κυκλάδων

Επιμέλεια: Δημήτρης Στεμπίλης

«H Άνδρος, από την πρώ-την στιγμήν που την αντίκρυσα μου ενεποίησε εντύπωσιν αληθινού Παραδείσου. Βεβαίως και αλλού με εγοήτευσαν και με συνεκίνησαν εις την ζωήν μου ποικίλαι άλλαι φυσικαί καλλοναί, αλλά εδώ, εις την νήσον αυτήν, ησθάνθην αμεσώτερα και βαθύτερα και διά πρώτην φοράν την ποίησην που περιέχει και αναδίδει ένα τοπείον και, επίσης, ότι, ένα τοπείον ημπορεί να σημαίνη κάτι επί πλέον απ’ ό,τι παρουσιάζει αντικειμενικώς η φυσική του συγκρότησις – τουτέστι, ότι δύναται να ανταποκρίνεται και εις καθαρώς υποκειμενικούς όρους, εις συναισθήματα, εις εσωτερικάς αληθείας. Eις την Άνδρον, τονίζω, μου συνέβη τούτο διά πρώτην φοράν»*.

Με αυτά τα λόγια περιγράφει ο μεγάλος Έλληνας υπερρεαλιστής ποιητής και ψυχαναλυτής Ανδρέας Εμπειρίκος τη συναισθηματική σχέση του με την Άνδρο, το νησί της οικογένειάς του. Δεν την ονόμασαν τυχαία «αρχόντισσα των Κυκλάδων». Η ναυτική της παράδοση, με μεγάλες οικογένειες εφοπλιστών, όπως των Γουλανδρήδων, των Ε-μπειρίκων κ.ά., η ιστορία της, με διανοούμενους και πατριώτες, όπως ο Θεόφιλος Καΐρης, και η σύγχρονη πολιτιστική και εμπορική κίνηση επιβεβαιώνουν και συμπληρώνουν το προσωνύμιο «αρχόντισσα».

Ιστορία

Το νησί της Άνδρου φαίνεται να βγαίνει στο προσκήνιο της ιστορίας μεταξύ του 9ου και του 7ου π.Χ. αιώνα, δηλαδή κατά τα Γεωμετρικά Χρόνια. Αυτό, άλλωστε, μαρτυρούν ίχνη από οικισμούς της περιοχής, που έχουν ανακαλυφθεί σε διάφορα σημεία του νησιού.

Αν και όλοι γνωρίζουμε τη σύγχρονη ναυτική ανάπτυξη της Άνδρου, πρέπει να επισημάνουμε ότι το νησί είχε αρχίσει να γίνεται γνωστό για την ανάπτυξή του στον τομέα της ναυτιλίας ήδη από την αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο (600 π.Χ. έως 199 μ.Χ.).

Οι πρώτοι που κατοίκησαν το νησί ήταν οι Φοίνικες. Η Άνδρος κατακτήθηκε στην πορεία της ιστορίας της από τους Ρωμαίους, τους Φράγκους και τους Οθωμανούς. Η Ενετοκρατία ξεκίνησε για την Άνδρο μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ο ενετικός ζυγός έδωσε τη σειρά του στον οθωμανικό. Χαρακτηριστικό είναι το ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, το 18ο αιώνα, η πνευματική αναγέννηση του τόπου ήταν ιδιαίτερα έντονη, καθώς δεν έπαψαν να λειτουργούν τα ελληνικά σχολεία, ενώ στις εκκλησίες και στα μοναστήρια οι ιερείς και οι μοναχοί δίδασκαν την ελληνική γλώσσα και διέδιδαν τις αξίες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.

Οι Ανδριώτες ξεσηκώθηκαν κατά του τουρκικού ζυγού όταν, στις 10 Μαΐου του 1821, ο Θεόφιλος Καΐρης ύψωσε το λάβαρο της επανάστασης. Τότε ξεκινά και η νεότερη ιστορία της Άνδρου, η οποία, ως γνωστόν, χαρακτηρίστηκε από οικονομική ευημερία και ανάπτυξη, χάρη στην ισχυρή ναυτιλία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, μετά τον Πειραιά, η Άνδρος αποτελεί τη δεύτερη ναυτιλιακή δύναμη στην Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα, βλέπουμε να αναπτύσσεται μια νέα αστική τάξη, που αποτελείται από καπεταναίους και πλοιοκτήτες. Στη σύγχρονη εποχή, βέβαια, η Άνδρος αναπτύχθηκε ιδιαίτερα και στον τουριστικό τομέα.

Οι οικισμοί

Ακόμα κι αν το μόνο μέρος που θα επισκεφθείτε στην Άνδρο είναι η Χώρα, θα μπορέσετε να καταλάβετε γιατί την αποκαλούν «αρχόντισσα»! Είναι πραγματικά μια από τις πιο όμορφες Χώρες των Κυκλάδων. Τα λιθόστρωτα δρομάκια της, τα διακριτικά σε αριθμό εμπορικά καταστήματά της, τα νεοκλασικά αρχοντικά σπίτια και τα μουσεία της σίγουρα εξηγούν το γιατί.

Η αρχιτεκτονική των σπιτιών εδώ δεν είναι αποκλειστικά αιγαιοπελαγίτικου τύπου. Εδώ υπάρχουν όχι μόνο νεοκλασικά κτίρια, αλλά και ενετικά και πετρόχτιστα σπίτια. Όλα αυτά, μαζί με τα αρχοντικά των καπεταναίων και των εμπόρων, «δένουν» μεταξύ τους, προσφέροντας τη γοητευτική εικόνα για την οποία φημίζεται η Χώρα.

Το Γαύριο είναι ένα από τα πιο γνωστά σημεία του νησιού και ένας από τους κυριότερους οικισμούς. Πρόκειται για το κύριο λιμάνι της Άνδρου, το οποίο προσελκύει μεγάλο όγκο τουριστών. Σε μικρή απόσταση από το Γαύριο, θα συναντήσετε όμορφες, απόμερες παραλίες, όπου μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας.

Σε απόσταση 8,4 χιλιομέτρων από το Γαύριο βρίσκεται το κοσμοπολίτικο Μπατσί. Είναι ο δεύτερος κυριότερος οικισμός του νησιού. Θεωρείται τουριστικό θέρετρο και, πράγματι, διαθέτει ποικιλία μαγαζιών, καφετέριες, εστιατόρια κ.ά.

Το δε Κόρθι είναι μια εκτεταμένη περιοχή, που περιλαμβάνει πολλούς οικισμούς, όπως το γραφικό χωριό Αηδόνια, με τα πυργόσπιτα, τον παραδοσιακό οικισμό Αμονακλειού κ.ά. Αξίζει να επισκεφθείτε την Αγία Τριάδα, που υπήρξε και το πρώτο προεπαναστατικό σχολείο του νησιού, αλλά και τους νερόμυλους στο Μπουρό.

Τα αξιοθέατα

Στην Άνδρο έχετε να δείτε πολλά! Δεν την αποκαλούν τυχαία, εξάλλου, πρωτεύουσα του πολιτισμού στις Κυκλάδες. Το Μεσαιωνικό Κάστρο είναι σίγουρα ένα από τα αξιοθέατα που δεν πρέπει να χάσετε. Είναι χτισμένο σε ένα νησάκι και σε αυτό καταλήγει η Χώρα, η πρωτεύουσα της Άνδρου. Ένα πέτρινο γεφύρι ενώνει το νησάκι με τη στεριά. Ο Πύργος του Αγίου Πέτρου, στο Γαύριο, χτίστηκε για τον ίδιο σκοπό με το Κάστρο, που δεν ήταν άλλος από την προφύλαξη από τις επιθέσεις και τον έλεγχο στεριάς και θάλασσας. Ο Πύργος, που χρονολογείται μεταξύ 4ου και 3ου π.Χ. αιώνα, είναι κυλινδρικός και κατασκευασμένος από σχιστόλιθο. Το δε τμήμα του μνημείου που σώζεται μέχρι και τις μέρες μας έχει ύψος 20 μέτρα.

Παίρνοντας το μονοπάτι που ξεκινά από το χωριό Κοχύλου, θα φτάσετε στο Πάνω Κάστρο. Η θέα από κει πάνω σίγουρα θα σας μαγέψει, αφού μπροστά σας απλώνεται όλο το Αιγαίο! Το Πάνω Κάστρο ή, αλλιώς, Κάστρο της Φανερωμένης χτίστηκε από τους Ενετούς και ήταν απόρθητο. Το τείχος αλλά και τα ψηλά βράχια που το περιβάλλουν κρατούσαν μακριά τους εχθρούς.

Η Άνδρος έχει πολλές μονές και μοναστήρια, στα οποία, όπως ήδη γράψαμε, οι ιερείς και οι μοναχοί δεν σταμάτησαν στιγμή να διδάσκουν την ελληνική γλώσσα κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, που είναι το μεγαλύτερο από αυτά τα μοναστήρια, λέγεται ότι μορφώθηκαν πολλοί ντόπιοι ευγενείς, ενώ από αυτή προήλθαν και πολλοί ιερείς, επίσκοποι αλλά και πατριάρχες. Αν την επισκεφθείτε, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε και την πλούσια συλλογή από χειρόγραφα, ιερά άμφια και σκεύη που φιλοξενούνται στο μουσείο της.

Αν θέλετε να δείτε τη Χώρα από ψηλά αλλά και να θαυμάσετε μια πλούσια συλλογή κειμηλίων, μπορείτε να επισκεφθείτε τη Μονή Παναχράντου. Το μοναστήρι, που χρονολογείται από τον 9ο αιώνα, βρίσκεται πάνω από τη Χώρα και κατοικείται από δύο μόνο μοναχές.

Αξίζει, πάντως, πραγματικά να επισκεφθείτε την Παλαιόπολη. Πρόκειται για την αρχαία πόλη της Άνδρου. Στις μέρες μας είναι ένα χωριό με πολλές ομορφιές, όπου ο επισκέπτης μπορεί να ξαποστάσει στις ταβέρνες και στα καφενεία που διαθέτει. Εδώ θα θαυμάσετε τους μοναδικούς ίσως καταρράκτες των Κυκλάδων! Αν κατηφορίσετε προς το λιμάνι, θα βρεθείτε στην αρχαία πόλη, όπου τα πεζούλια είναι χτισμένα με αρχαίες πέτρες, ενώ διατηρούνται ακόμα παλαιοχριστιανικές εκκλησίες και το αρχαίο τείχος. Στην Παλαιόπολη βρίσκεται και το ένα από τα δύο Αρχαιολογικά Μουσεία της Άνδρου, όπου μπορείτε να θαυμάσετε σημαντικά ευρήματα πολιτιστικού πλούτου. Το δεύτερο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού βρίσκεται στη Χώρα. Σ’ αυτό μπορείτε να δείτε ευρήματα από τη γεωμετρική μέχρι και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Ο δε μοντέρνος οπτικοακουστικός εξοπλισμός του μουσείου το κάνει να ξεχωρίζει.

Πολλοί, πάντως, είναι εκείνοι που πηγαίνουν κάθε χρόνο στο νησί της Άνδρου για να επισκεφθούν την περιοδική έκθεση, με διαφορετικό θέμα κάθε χρόνο, που οργανώνεται κάθε καλοκαίρι στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Το Μουσείο έχει δύο αίθουσες. Στην πρώτη μπορείτε να δείτε τα μόνιμα εκθέματα, ενώ στη δεύτερη στεγάζονται οι περιοδικές εκθέσεις, οι οποίες και προσελκύουν πλήθος φιλότεχνων. Η ετήσια έκθεση αφιερώνεται σε ένα διάσημο Έλληνα ή ξένο καλλιτέχνη. Έχουν κατά καιρούς φιλοξενηθεί εκθέσεις του Ντε Κίρικο, του Λοτρέκ, του Μόραλη κ.ά. Φέτος, από τις 27 Ιουνίου έως τις 26 Σεπτεμβρίου φιλοξενείται η έκθεση με τίτλο «Isamu Noguchi: Ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση», με 76 εκθέματα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό του ιαπωνικής καταγωγής Αμερικανού καλλιτέχνη Isamu Nogushi.

Tο δε Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως φιλοξενεί επίσης κάθε χρόνο εικαστικές εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών, που αξίζει να επισκεφθεί κανείς. Οι φετινοί «Πλόες» του ιδρύματος είναι αφιερωμένοι στο μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη Κώστα Τσόκλη, ο οποίος γιορτάζει φέτος τα ογδόντα του χρόνια.

Πριν φύγετε από τη Χώρα, μην ξεχάσετε να επισκεφθείτε το Ναυτικό Μουσείο. Θα σας δοθεί η ευκαιρία να θαυμάσετε εκθέματα και ό,τι έχει να κάνει με τη ναυτική παράδοση των Ανδριωτών – από αντικείμενα, μέχρι ναυτικά ημερολόγια και φωτογραφίες.

Οι παραλίες

Η Άνδρος φημίζεται και για τις παραλίες της. Στη Χώρα υπάρχει το Νημποριό όπου, μετά το μπάνιο σας, μπορείτε να απολαύσετε στις ταβέρνες της περιοχής καλό ψάρι αλλά και κρεατικά. Η παραλία επίσης κάτω από την κεντρική εκκλησία της Χώρας προσφέρει ηρεμία και άνεση. Για τους λάτρεις της μοναξιάς, η Άχλα θα σας αποζημιώσει. Η πρόσβαση γίνεται μόνο με καΐκι. Το Παραπόρτι, τα Γιάλια και τα Πίσω Γιάλια είναι επιλογές για να κολυμπήσετε χωρίς να χρειαστεί να απομακρυνθείτε από τη Χώρα. Το κοσμοπολίτικο Μπατσί δεν θα μπορούσε να μην έχει παραλία με το όνομα «Χρυσή Ακτή», που σφύζει από κόσμο στη «high season». Θεού θέλοντος και ανέμου επιτρέποντος, σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα τις βόρειες παραλίες του νησιού, κοντά στο Γαύριο. Ο Ζόρκος, το Βιτάλι, το Ατένι αλλά και ο Φελλός ικανοποιούν όλα τα γούστα. Νότια, στο Κόρθι, όπου κι αν πάτε θα μείνετε ικανοποιημένοι – από την παραλία του όμορφου χωριού, το Καντούνι, έως τις μικρές, Αγία Αικατερίνη και Βίντζι.

Όποιος πάει, όμως, στην Άνδρο δεν θα αποφύγει της Γριάς το Πήδημα. Μην πάει το μυαλό σας στο κακό! Μπορεί να βρισκόμαστε στην πατρίδα του ποιητή του Μεγάλου Ανατολικού και της Υψικαμίνου, αλλά υπάρχουν και όρια! Πρόκειται για μια εκπληκτική παραλία. Μην ξεχάσετε τη μάσκα σας, για να απολαύσετε το βυθό της.

Αφήνουμε την Άνδρο με τις καλύτερες εντυπώσεις. Το ταξίδι εκεί ξεπέρασε τις προσδοκίες μας σε όλα τα επίπεδα. Μερικά χιλιόμετρα μετά τη χώρα σταματήσαμε στο Δημοτικό Διαμέρισμα Αποικιών. Στο κέντρο του οικισμού υπάρχει η περίφημη πηγή Σάρισα, που τα νερά της, εκτός από ιαματικά, είναι και… χωνευτικά, αφού μετά τις φρουτάλιες που είχαμε φάει αποδείχτηκε ιδανικό! Δίπλα στον οικισμό υπάρχει και το εργοστάσιο εμφιαλώσεως του νερού.

Μπορεί η επιστροφή να έχει πάντα κάτι το μελαγχολικό, αφού, όμως, «καβαλήσαμε» το βουνό και πήραμε το δρόμο για το λιμάνι, με τη θάλασσα στα αριστερά μας, αυτή η μελαγχολία γλύκανε. Το απέραντο γαλάζιο των Κυκλάδων με τον αέρα και τον ήλιο μπροστά μας να δύει συνέθεσαν ένα ζωγραφικό πίνακα που μόνο ένας «Έλληνας Σεζάν» θα μπορούσε να αποτυπώσει στον καμβά…

Καλό σας ταξίδι!

* Το απόσπασμα με τα λόγια του υπερρεαλιστή ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου αναφέρονται στο: Δημήτριος Ι. Πολέμης, Λ. Εμπειρίκος, Γιάννης Σταθάτος, Η Άνδρος του Ανδρέα Εμπειρίκου, φωτογράφιση: Ανδρέας Εμπειρίκος, επιμέλεια: Σταύρος Πετσόπουλος, εκδόσεις Άγρα, Καΐρειος Βιβλιοθήκη, 2009.

epikaira.gr