Σε μία αποπληθωριστική οικονομία ύφεσης ο χρόνος κυλά εις βάρος του δανειολήπτη και υπέρ του δανειστή. Όσο, ωστόσο, η ύφεση δίνει τη θέση της στην ανάπτυξη και ο αποπληθωρισμός στον πληθωρισμό, ο χρόνος αρχίζει να κυλά υπέρ του δανειολήπτη. Εκτός και αν ο δανειστής έχει προνοήσει επιβάλλοντας 'πρόστιμο ανάπτυξης'. Αυτό, φαίνεται να συμβαίνει με τα αποκαλούμενα δάνεια στήριξης της Ελλάδας απ' το ΔΝΤ και την ΕΕ.
Από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστή η πιθανότητα προσφυγής της Ελλάδας στο ΔΝΤ, η ελληνική πολιτική ηγεσία φρόντισε να περάσει το μήνυμα πως το επιτόκιο των δανείων θα ανερχόταν κοντά στο 3% και ίσως και χαμηλότερα απ' αυτό. Στην πορεία η κοινή εντύπωση που σχηματίστηκε και ισχύει μέχρι και σήμερα είναι πως το επιτόκιο διαμορφώνεται στο 3,15%. Η πραγματικότητα, όμως, μάλλον είναι αρκετά διαφορετική.
Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε, αρχικά, δάνειο ύψους 30 δις ευρώ υπογράφοντας μία “Συμφωνία Διακανονισμού” (Stand – By Agreement) με το ΔΝΤ. Η συγκεκριμένη μορφή συμφωνίας έχει μία δεδομένη φόρμα καθορισμού του επιτοκίου που χρεώνεται ο δανειολήπτης η οποία και συνδέει τη διάρκεια και το μέγεθος του δανείου με το ύψος του επιτοκίου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει το ίδιο το ΔΝΤ, το πρώτο βήμα για τον υπολογισμό του επιτοκίου μεγάλων δανείων, όπως του ελληνικού, είναι η προσαύξηση του βασικού επιτοκίου του ΔΝΤ κατά 200 μονάδες βάσης. Το βασικό, αυτό, επιτόκιο είναι κυμαινόμενο και σήμερα διαμορφώνεται στο 1,16%. Η προσαύξηση του κατά 200 μονάδες βάσης φέρνει το επιτόκιο του ελληνικού δανείου, σε πρώτο στάδιο, στο 3,16%.
Στο δεύτερο στάδιο, το ΔΝΤ χρεώνει 'τέλος δέσμευσης' στα δάνεια που αναμένεται να αντλήσει η χώρα μέσα στο επόμενο 12άμηνο και το οποίο στην περίπτωση της Ελλάδας ανέρχεται στο 0,60%.
Στο τρίτο στάδιο, το ΔΝΤ επιβάλλει 'χρέωση υπηρεσιών', η οποία σε μεγάλα δάνεια, όπως το ελληνικό, ανέρχεται στο 0,5% κάθε δόσης που καταβάλλεται.
Στο τέταρτο στάδιο, αν η αποπληρωμή του δανείου ξεπεράσει τα τρία έτη, όπως θα συμβεί στην περίπτωση της Ελλάδας από τα μέσα του 2013, το ΔΝΤ προσθέτει επιπλέον 100 μονάδες βάσης στο συνολικό επιτόκιο που χρεώνει, ώστε να 'αποθαρρύνει την μακροπρόθεσμη και παρατεταμένη χρήση των πόρων του'.
Έτσι, το επιτόκιο που τελικά καταβάλλει η Ελλάδα για τα δάνεια της απ' το ΔΝΤ ήταν απ' την πρώτη στιγμή πιο κοντά στο 4% παρά στο 3% ενώ από το Μάιο του 2013 και μετά θα αυξηθεί κοντά στο 5%.
Το βασικό επιτόκιο του ΔΝΤ – πάνω στο οποίο γίνονται όλες οι προσαυξήσεις που είδαμε - είναι κυμαινόμενο και σύμφωνα με στοιχεία από το ΔΝΤ ανερχόταν στο 3,73% τον Ιανουάριο του 2009, μόλις ενάμιση χρόνο πριν την προσφυγή της Ελλάδας. Αν η χώρα είχε ζητήσει δάνειο τότε, το επιτόκιο θα διαμορφωνόταν, μαζί με τις χρεώσεις, πάνω από το 6%. Το Σεπτέμβριο του 2007 το βασικό επιτόκιο του ΔΝΤ είχε αναρριχηθεί στο 5,55% ενώ σε άλλες χρονικές περιόδους είχε βρεθεί ακόμη υψηλότερα. Αν σκαρφαλώσει σε αντίστοιχα με του 2007 επίπεδα κάποια στιγμή στα επόμενα χρόνια, τότε το επιτόκιο των ελληνικών δανείων θα αυξηθεί στο 9,50%. Παρόμοιες καταστάσεις με μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων έχουν προκαλέσει την πτώχευση κρατών στο πρόσφατο παρελθόν.
Όταν η Ελλάδα προσέφυγε στο ΔΝΤ, το Μάιο του 2010, τα επιτόκια του αμερικανικού δολαρίου και του ευρώ βρίσκονταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα τιμών. Αυτό συνεπάγεται πως μια πιθανή εξέλιξη στα επόμενα χρόνια είναι τα επιτόκια αυτά να αυξηθούν.
Στην περίπτωση της Ελλάδας το επιτόκιο θα ήταν κάπως μικρότερο αν τα ελληνικά δάνεια δεν ήταν τόσο μεγάλα αλλά όπως περήφανα δήλωσε και ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας “το δάνειο απ' το ΔΝΤ είναι το μεγαλύτερο που έχει δοθεί ποτέ.”
Επιτόκια & Ανάπτυξη
Δεδομένου ότι η ελληνική οικονομία επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια (όπως υποστηρίζεται σε πληθώρα εκθέσεων του ΔΝΤ, της Τράπεζας της Ελλάδας και της ΕΕ), οι πιθανότητες η χώρα να μπει σε αναπτυξιακή τροχιά θα αυξηθούν όταν το διεθνές οικονομικό κλίμα θα αρχίσει να βελτιώνεται.
Καθώς, όμως, το διεθνές οικονομικό κλίμα θα βελτιώνεται τα επιτόκια του δολαρίου και του ευρώ θα πάρουν την ανιούσα επηρεάζοντας αυξητικά και το βασικό επιτόκιο του ΔΝΤ και έτσι το τελικό επιτόκιο που το τελευταίο χρεώνει στα κράτη.
Αν και εφόσον, λοιπόν, κάποια στιγμή στα επόμενα χρόνια η Ελλάδα καταφέρει να βγει απ' την ύφεση και να μπει σε φάση ανάπτυξης, επηρεαζόμενη θετικά και από μία βελτίωση της διεθνούς οικονομίας, θα έχει ως τροχοπέδη το αυξανόμενο επιτόκιο των δανείων της προς το ΔΝΤ. Όσο περισσότερο θα βελτιώνεται η διεθνής οικονομία αυξάνοντας τις πιθανότητες ανάπτυξης και στην Ελλάδα, τόσο θα αυξάνεται το επιτόκιο των δανείων της χώρας εμποδίζοντας τις προοπτικές ανάπτυξης.
Συνδεδεμένο με αρνητικό τρόπο με την ανάπτυξη, όμως, είναι και το επιτόκιο των νέων δανείων της Ελλάδας απ' την Ευρωπαϊκή Ένωση έτσι ώστε και σε αυτήν την περίπτωση η ανάπτυξη να τιμωρείται με πρόστιμο.
Ο συνδυασμός των παραπάνω δημιουργεί ένα διπλό φρένο στην οποιαδήποτε προσπάθεια ανάπτυξης της Ελλάδας εξαιτίας των ίδιων ακριβώς των επιτοκίων των δανείων που υποτίθεται πως δίνονται ώστε να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει την κρίση και την ύφεση που την ταλανίζει . Επιπλέον, ιδιαίτερα τα δάνεια του ΔΝΤ απειλούν με πτώχευση τη χώρα στην περίπτωση που αναφέραμε παραπάνω.
Συμπερασματικά, αν το πρώτο δάνειο απ' την Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συνοδευτεί με πολύ μεγάλο επιτόκιο εξαιτίας της επιμονής της Γερμανίας και της παθητικής αποδοχής της ελληνικής κυβέρνησης προκαλώντας δριμεία βλάβη στην Ελλάδα βαθαίνοντας και παρατείνοντας την κρίση (διεθνείς εκθέσεις τραπεζών όπως της JP Morgan επέμεναν απ' την αρχή πως τα επιτόκια ήταν υπερβολικά μεγάλα και θα προκαλούσαν τελικά βλάβη στη χώρα, όπως και έγινε), τα δάνεια του ΔΝΤ και του δεύτερου 'πακέτου στήριξης' απ' την ΕΕ συνοδεύονται από επιτόκια που θα λειτουργούν ως φρένο στην οποιαδήποτε απόπειρα της Ελλάδας να βγει απ' την ύφεση και να περάσει στην ανάπτυξη ενώ κάτω από συγκεκριμένες, πιθανές, προϋποθέσεις θα μπορούν να οδηγήσουν τη χώρα σε πτώχευση.
Αν, λοιπόν, ξένοι και Έλληνες πολιτικοί ηγέτες ενδιαφέρονται, πράγματι, για την ανάπτυξη της Ελλάδας, όπως διατείνονται, τότε θα πρέπει να φροντίσουν να την απαλλάξουν από τα πρόστιμα ανάπτυξης τα οποία της έχουν επιβάλλει. Αν ενδιαφέρονται η Ελλάδα να αποφύγει την πτώχευση τότε θα πρέπει να ακυρώσουν τα κυμαινόμενα και άκρως επικίνδυνα επιτόκια των δανείων της και να της παράσχουν δάνεια μεγάλης διάρκειας με πολύ χαμηλά και οπωσδήποτε σταθερά επιτόκια, ώστε η χώρα να έχει το χρόνο αλλά και τη σταθερότητα και την οικονομική ασφάλεια που χρειάζεται για να μπορέσει να αναδιαρθρώσει την οικονομία της.
* Ο Πάνος Παναγιώτου είναι Χρηματιστηριακός Τεχνικός Αναλυτής
